Nigar Hüseynova

Qaqauz
 
folkloru
” 
adlı  ilk  әsәrini  çap  etdirib.  1974-cü  ildә  “
Legendenin  İzi
”,  1979-da  “
Bucaq  əcəlləri
”,  1981-dә 
“
Qərənfillər  açdılar  yenidən
”, 1998-dә “
Qani
” adlı  әsәrlәri çap olunub. Gözәl şeirlәr dә yazan 
Nikolay  Baboğlunun  “
Dunay  Gir  İçəri
  (1984)”,  “
Tarafımın  Piyetləri
  (1998)”,  “
Güz  çiçəkləri
 
(2003)” adlı şeir kitabları ilә yanaşı “
Publisistika yazıları
 (2000)”, “
Qaqauzların kadəri
 (2003)” 
adlı  әsәrlәri  çapdan  buraxılıb.  Baboğlu  2008-ci  ildә  bu  dünya  ilә  vidalaşıb  (Arnaut,  2009:117-
120). 
BALKAN TÜRK ӘDӘBİYYATI 
Balkanlarda  Türk  varlığının  köklәri  çox  qәdim  vaxtlara  kimi  gedib  çıxır.  Bәzi 
araşdırmaçılar  Hun  axınlarının  I-ci  әsrdәn  buralara  üz  tutduğunu  irәli  sürüb  vә  4-cü  әsrdә 
Avropadakı Hun varlığı daha da güclәnib (Bozkurt, 2002: 273). Balkanlar,  türk mәdәniyyәtinin 
görkәmli  izlәrini  daşıyan  bir  coğrafiyadır  vә  türklәr  tarixin  ilkin  çağlarından  tutmuş  hәm 
şimaldan  hәm  dә  cәnubdan  buralara  gәlib  mәskunlaşıblar.  Öncәlәri  Hun,  Bulqar,  Uz  (Oğuz), 
Pәçәnәk, Kuman, Qıpçaq, Sәlcuqlu vә Osmanlı Dövlәtinә mәnsub türk boyları gәlib buralardaki 
soydaşlarının  sayını  artırıblar.  Buralarda  500  ildәn  artıq  davam  edәn  Türk  hakimiyyәti  saysız-

---

 
 
31 
 
hesabsız  memari  әsәrlәrin  yaradılmasına,  böyük  şәhәrlәrin  tikilmәsinә  sәbәb  olub.  Burada 
yaradılan  Türk  mәdәniyyәti  bu  gün  dә  bütün  cah-calalı  ilә  yaşayır.  Balkan  coğrafiyası  Türk 
әdәbiyyatına  çox  görkәmli  simalar  hәdiyyә  edib.  Ədirnә  şәhәrindәn  150,  Gәliboludan  30, 
Bosnadan  26,  Vardar  Yenicәsindәn  20,  Üsküpdәn  18,  Manastırdan  17  vә  digәr  yәrlәrdәn  dә  bir 
çox şair yetişib (İsen, 1997: 17)  
 
Anadoluda yaradılan Türk әdәbiyatının görkәmli nümayәndәlәri olan Yahya Kamal 
Bәyatlı,  Yaşar  Nabi  Nayır,  Nәcati  Cumalı  kimi  bir  çox  şair  vә  yazıçı  Balkanlarda  yaşayan 
türklәrin yәtirmәlәridir (Karakuş-Uçkun,2014:137). 
Osmanlı Dövlәti, Qanuni Sultan Süleymanın dünyasını dәyişmәsindәn sonra durğunluq, 
1699-cu ildә qol çәkilәn Karlofça Sazişi  ilә dә  gerilәmә dövrünә daxil olub. Fransız İnqilabının 
tәsirilә  başlayan  millәtçilik  hәrәkәtlәrinin  Balkan  ölkәlәrinin  xalqları  tәrәfindәn  başladılması  vә 
burada yaşayan türklәrә yönәlәn qırğınlar sәbәbiylә Anadoluya tәrsinә köç hәrәkәti başlayıb. Bu 
köçlәr, tarixin bәlkә dә әn izdirablı vә ürәk ağrıdıcı olaylarıdır. Ən sonuncu köç dalğası da 1989-
cu  ildә  Bolqarıstan  prezidenti  Todor  Jivkov  rejimi  tәrәfindәn  yaradılıb  vә  üç  yüz  mindәn  artıq 
türk  Anadoluya  köçüb.  Balkan  köklü  türklәrin  Anadoludakı  sayı  tәqribi  olaraq  yeddi  milyon 
qәdәrdir. Hal-hazırda Balkan coğrafiyasında on milyona yaxın türk yaşayır. Bunlar tarixin heç bir 
çağında  Anadolu  ilә  әlaqәlәrini  üzmәyiblәr  vә  aradaki  әlaqәlәri  getdikcә  daha  da 
möhkәmlәndiriblәr (Karakuş-Uçkun,2014:137-138) 
Türklәr,  XIV-cü  әsrdәn  başlayaraq  20-ci  әsrin  әvvәllәrinә  kimi  Asiyanın  dörd  bir 
küncüylә  birlikdә  Balkan  Yarımadasında  Bolqarıstan  başda  getmәklә  Rumelinin  hәr  tәrәfini 
bürüyüblәr.  Bolqarıstan,  Yunanıstan  (Qәrbi  Trakya),  Yuqoslaviya,  Avusturya,  Albaniya, 
Macarıstan,  Rumıniyanın  bir  hissәsindә  Türk  mәdәniyyәti  әsrlәr  boyu  hakim  olub.  Ədirnә, 
Üsküp,  Saraybosna,  Prizrәn,  Priştinә,  Sofiya,  Belqrad,  Monastır,  Vardar  Yenicәsi,  Qalxandәlәn 
kimi şәhәrlәr Türk mәdәniyәtinin mәrkәzi halına gәliblәr (Canım, 2001:81).  
Ancaq  buna  qarnı  dәhşәtli  dәrәcәdә  ağrıyanlar  da  vardı.  İngilis  sәyyah  John  Morritt 
1794-cü  ildә  özlәri  üçün  mәbәd  qәbul  etdiklәri  qәdim  Yunanıstan  coğrafiyasına  sәyahәt 
mәqsәdiylә  Buxaresdәn  İstanbula  sarı  yola  düşüb.  Bolqarıstandakı  Şıpka  adlı  keçidi  aşandan 
sonra  gecә  orda  yatıblar.  Morritt  orda  bacısına  yazdığı  mәktubunda  deyib:  “Klassik  Yunan 
çağının  hökm  sürdüyü  torpaqlara  yaxınlaşırdıq.  Bir  dağın  әtәyindә  yatdıq.  Bolqarıstanı 
Rumınıyadan  ayıran  bu  dağı  sәhәrisi  aşdıq.  Bir  vaxtlar  adını  götürdüyü  “Haimos”un  hәybәtini 
daşıyan bu dağlara bugün Balkan adı vәrilmәsi mütәәssifanәdir…” (Oruç, 2009:49). 
Bu  bölgәlәrdәki  xalqların  dilindә  bu  günün  özündә  belә  beş  minә  yaxın  Türkcә  söz 
yaşayır. Üstәlik yalnızca sözlәrimiz deyil, atalar sözlәrimiz vә dәyimlәrimiz dә.  
Bolqarlar, bugün xristian olsalar, slavyan dilindә danışsalar da, onların soy-kökü türkdür. 
Tarixdә yaranan müәyyәn siyasi vә sosioloji hadisәlәr onları da macarları da soy-kökümüzdәn vә 
mәdәniyyәtimizdәn aralayıb. 
Çağdaş  Bolqarıstanda  yaşayan  Türk  әdәbiyyatı  qәdim  Rumeli  әdәbiyyatının  davamı 
kimidir.  Qazi  Osman  Paşanın  1877-ci  ildә  Plәvnә  Müdafiәsi  zamanı  Rus  ordusuna  qarşı 
göstәrdiyi  şücaәt  vә  qәhrәmanlıq