Nizami adına ƏDƏBİyyat institutu

6.
 
Nemətova  M.  İki  Gəncə  həkkak-xəttatının  işi  haqqında  //Azərbaycan  SSR 
EA Xəbərləri. İctimai seriyası, 1959, № 8. 
7.
 
Makuli P. Ədəbi məlumat cədvəli. Bakı, 1962. 
8.
 
Türk Əlyazmalar Kataloqu. II cilddə. Bakı, “Nurlan”, 2009. 
9.
 
Sıdkı S. Nefi vü Siham-ı Kazası. İstanbul, Aydınlık, 1943. 
10.
 
Tan M.Turhan. Cumhuriyet gazetesi. 5 Haziran 1937. 
11.
 
Sevük İ.H. Edebiyat Bilgileri. İstanbul, Remzi kitabevi, 1942. 
12.
 
Mirzə Mehdi Naci Gəncəli. Şeiriyyatı. B-71. 
13.
 
İbrahimov M.Xəlqilik və realizm cəbhəsindən. Bakı, Azərnəşr, 1961.  
14.
 
Abıyev A. Türk ədəbiyyatında satira. Bakı, “Elm”, 1991. 
15.
 
Z.Qasım bəy. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Avrasiya Press”, 2005. 
 
Lamiya Rahimova 
 
TWO PAMPHLET POETS  
OF DIVAN’S LITERATURE 
 
Summary 
 
The most well-known masters of pamphlets of Turkic literature Mirza Mehdi 
Naji and Nefi  demonstrated the same skill to  write of pamphlets, even though they 
live in different centuries. Basing on sources, we can say, that Nefi who has a unique 
position in the Ottoman`s literature of the XVII century, was born in Hasangala near 
Erzurum. Nefi, who has  wrote panegyric poems for various Ottoman sultans or the 
liders, for a long time was under the patronage of sultan Murad IV.   
The sultan who has a  special  place in  the  life  of Nefi  also  was 
cause  of  his 
death.
  The  well-known  poet  of  Azerbaijan  literature  XIX  century,  skilful 
connoisseur  of  folk  medicine,  great  calligrapher  Mirza  Mehdi  Naji  was  born  in 
Ganja. Naji was closely connected with the poets at that time and corresponded with 
them  very  often.  The  interest  in  pamphlet  of  these  two  poets  was  drawn  attention. 
So, besides their Divans, there are another books of pamphlets by them else.  
 
Ламия Рагимова 
 
ДВА ПОЭТА-ПАМФЛЕТИСТА  
В ЛИТЕРАТУРЕ ДИВАНА 
 
Резюме 
 
Выдающиеся  мастера  пасквиля  общетюркской  литературы  –  Нефи  и 
Мирза  Мехти  Наджи  –  обладали  одинаковым  мастерством  создания  памфле-
тов,  несмотря  на  то,  что  жили  в  разные  столетия.  Со  ссылкой  на  источники, 
отмечается,  что  Нефи,  занимающий  особое  место  в  османской  литературе 
XVII века, родился в Хасанкале недалеко от Эрзурума. Посвятивший оды мно-
гим  османским  правителям  и  главам  государств,  он  долгое  время  находился 
под  покровительством  султана  Мурада  IV,  который  позже  способствовал  его 
смерти.  

---

Известный  представитель  азербайджанской  поэзии  XIX  века,  знаток 
народной  медицины  и  в  то  же  время  прекрасный  каллиграф  Мирза  Мехти 
Наджи родился в Гяндже. Наджи имел тесную связь с поэтами своего периода 
и часто переписывался с ними. Интерес обоих поэтов к памфлетам не мог не 
привлечь  внимания  исследователей.  Оба  поэта  вошли  в  историю  как  авторы 
диванов, а также сборников памфлетов. 

---

AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI 
NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN ELMİ ƏSƏRLƏRİ 
“ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ”, 2015, № 1 
 
Tünzalə SEYFULLAYEVA 
Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu 
tunzale–[e-mail]
 
 
YƏHYA BƏY DUKAQİNİNİN ŞEİRLƏRİ  
MƏCMUƏ VƏ CÜNGLƏRDƏ 
 
Açar sözlər: əlyazmalar, nüsxələr, məcmuə, cüng 
Key words: manuscripts, copies, magazine, jung 
Ключевые слова: рукописи, копии, журнал, джунг
 
 
XVI əsr türk ədəbiyyatının tanınmış şairlərindən biri olan Yəhya 
bəy  Dukaqininin  əsərləri  yazıldığı  gündən  etibarən  üzü  köçürülərək, 
bütün  Şərq  və  Avropa  ölkələrinə  yayılmışdır.  Dünyanın  müxtəlif  əl-
yazma  xəzinələri,  kitabxana  və  muzeylərində  şairin  ona  daha  çox 
şöhrət  gətirən  “Xəmsə”sinin  və  “Xəmsə”yə  daxil  etdiyi  məsnəvilə-
rinin  çoxlu  sayda  nüsxəsi  qiymətli  abidə  kimi  qorunub  saxlanılmaq-
dadır  (1,  296).  Yəhya  bəy  türk  ədəbiyyatında  “Divan”  tərtib  edərək, 
dövrünün  divan  şairləri  sırasında  xüsusi  yerə  sahib  olmuşdur.  Şairin 
“Divan”ının 6 nüsxəsi ilk dəfə 1977-ci ildə professor Mehmet Çavuş-
oğlu  tərəfindən  müqayisəli  şəkildə  tədqiq  olunaraq,  tənqidi  mətni 
hazırlanmış  və  nəşr  olunmuşdur  (2,  646).  Apardığımız  araşdırmalar 
zamanı Yəhya bəy  “Divan”ının 7 nüxəsindən başqa şairin şeirlərinin 
yer aldığı bir çox məcmuə (3; 4; 5) və cünglərə də (6; 7; 8; 9; 10) rast 
gəlmişik.  Şərq  əlyazma  kataloqlarında  təsvir  olunan  məcmuələrdə 
şairin  şeirlərinin,  o  cümlədən  əsərlərindən  müəyyən  hissələrin  yer 
aldığı nüsxələrin qısa elmi-paleoqrafik təsviri aşağıdakı kimidir: 
1.  Topqapı  Sarayı  Muzeyi  Kitabxanası  (İstanbul)  Şifri:  H-
1067. Ölçüsü: 19,5x13,5, həcmi 146 vərəqdir. Xətti təliqdir. Səhifənin 
uzunluğu 75 sm-dir və hər səhifədə sətrin sayı 19-dur. Yazılma tarixi 
XVI  əsrdir. Cildi  qəhvə  rəngli dəridir.  Bu məcmuənin  2b səhifəsində 
Yəhya bəyin “Şahü Gəda”sından nümunə verilmişdir. Bununla yanaşı 
məcmuənin  114b  səhifəsində  Yəhya  bəyin  bir  qəsidəsinin  yer  aldığı 
bildirilmişdir (3, II, 251). 

---

2. Adana Xalq Kitabxanası. “Məcmuəyi-əşarü fəvaid” adlanan 
məcmuənin  şifri:  293,  ölçüsü:  19,8x12  sm-dir.  Səhifələrdə  sətir  sayı 
müxtəlif  olmaqla  məcmuə  filiqranlı  kağıza  h.1078-1084/m.1668-
1674-cü  illərdə  Ədirnədə  köçürüldüyü  qeyd  olunmuşdur.  Başlıqlar 
qırmızı mürəkkəblə verilmişdir. Cildi qırmızı meşindir. 1b-dən 32a-ya 
qədər  Azmizade,  Cevri,  Rahmi,  Sani,  Şinasi,  Füzuli,  Müniri,  Baqi, 
Necati, Feyzi,  Firaqi,  Mühibbi, Yəhya bəy Azəri, Ruhi  kimi  şairlərin 
şeirlərinin yer aldığı göstərilmişdir (4, II c., 118). 
3.  Topqapı  Sarayı  Muzeyi  Kitabxanası  (İstanbul).  Şifri:  H-
1127. Ölçüsü: 22x12sm, həcmi 331 vərəqdir. Hər səhifənin uzunluğu 
85 mm və sətir sayı fərqlidir. Köçürülmə tarixi XVIII əsr olaraq veril-
mişdir.  Cildi  qəhvərəngli  və  şəmsəli  dəri  cilddə  olan  məcmuədə  Na-
diri, Sabitinin meraciyə və nətləri, Ruhi Bağdadinin tərcibəndi, Fəhmi, 
Nefi,  Naili  və  Nedimin  qəsidə  və  təxmisləri;  Nefi,  Arif,  Nabi,  Baqi, 
Necati, Yəhya bəy Dukaqini, Füzuli, Talib Şinasi və başqalarının əlif-
ba sırasıyla yazılmış qəzəlləri və nəzirələrinin olduğu qeyd olunmuş-
dur (3, II, 255). 
4.  Topqapı  Sarayı  Muzeyi  Kitabxanası  (İstanbul).  Şifri:  R-
1985. Ölçüsü: 22x12,5 sm, həcmi 171 vərəq, xətti təliq, köçürülmə ta-
rixi  XVIII  əsrdir.  Məcmuədə  hər  səhifənin  uzunluğu  75  sm  olmaqla 
sətir  sayı  21-dir.  Başlıqlar  qızılı  mürəkkəblə  yazılmış,  haşiyə  xətləri 
ulduzlu  verilmişdir.  Cildinin  şəmsəli  qırmızı  dəri  olduğu  qeyd  edil-
mişdir.  Bu  şeirlər  məcmuəsində  Fevri,  Baqi,  Yəhya  bəy  Dukaqini, 
Nefi, Şeyxi, Riyazi,  Tiği, Nihali, Füzuli, Zati, Fiqani, Behişti, Cevri-
dən  seçmə  şeirlər  verilmiş,  vərəq  142b-dən  sonra  Mərmərə  qazisi 
Məhməd  Sadeddin;  Bursa  qazisi  Ali,  Ahmed  el-Ansari,  Kadri  və  s. 
imzalarla məktub nümunələrinin olduğu göstərilmişdir (3, II, 265). 
5.  Topqapı  Sarayı  Muzeyi  Kitabxanası  (İstanbul).  Şifri:  R-
1970. Ölçüsü: 29,5x 98 sm, kağızı ahərlidir, həcmi 115 vərəqdir. Xətti 
təliq,  hər  səhifənin  uzunluğu  75  mm  olmaqla  sətir  sayı  33-dür.  Bu 
məcmuədə Osmanlı padşahlarından bəzilərinin, Zihninin öz yazısı ilə 
şeirlərinin, Riyazi, Yəhya bəy, Nevi və başqalarının şeirlərinin olduğu 
bildirilmişdir (3, II, 263). 
6.  Topqapı  sarayı  muzeyi  kitabxanası  (İstanbul).  Şifri:  R-
1971.  Ölçüsü:  29,2x18,5,  həcmi  164  vərəq,  xətti  təliqdir.  Sətir  sayı 
müxtəlifdir.  Cildi  qəhvə  rəngli  dəridir.  Məcmuədə  İran  şüərasından 
Əmir Səncər, Örfi, Nərgisi, Cami, Rudəki; Osmanlı şairlərindən Raqip 
Paşa,  İshaq  Əfəndi,  Nabi,  Yəhya  bəy,  İsməti  kimi  şairlərin  seçmə 
qəsidə, qəzəl, saqinamə, rübailəri və s. vardır (3, II, 263). 
7.  Topqapı  Sarayı  Muzeyi  Kitabxanası  (İstanbul).  Şifri:  R-

---