Nizami GƏNCƏVİ İSKƏNDƏrnamə Şərəfnamə "Lİder nəŞRİyyat"

O gündən həbəşlər quldur bu dağa.

O qızğın damğadan nurlandı həbəş, 

Dağ ilə çırağı parladar atəş.

Padşaha o qədər verdilər qarət, 

Hüzura sığmadı böyük qənimət.

Şah gördü verilən qarət hədsizdir, 

Səhraya gövhərdən axan dənizdir. 

Gövhərli cam, qızıl, toppuz bir yana, 

Xalvarla müşk, ənbər axır meydana. 

Saf mədən qızıldan, incidən nə var 

Dolmuşdu meşindən iri çuvallar. 

Sığmayır o gümüş, kafur çöllərə,

O kafur gümüşdən doldu dağ, dərə. 

Yüklənmiş fıllərdi - qaya gövdəli, 

Cins ərəb atlan - tovuz cilvəli. 

Bərbərdən, nobidən gözəl əsirlər 

Önündə Müştəri və Ay diz çökər. 

Daş-qaşla işlənmiş qumaşlar, çullar, 

Zürafə gönündən hədsiz xalı var. 

Səhrada doluydu hər cürə sərvət, 

Xəznəyə gövhərdən vurmuşdu zinət. 

Şah şanlı zəfərlə dolğun qarətdən 

Şənlənib qurtuldu qəmdən, zillətdən. 

Bir dünya cəmdəyə ibrətlə baxdı, 

Güldüsə, qəlbindən gizlin qan axdı 

Ki, neçin döyüşdə bu qədər insan 

Məhv oldu zəhərli oxdan, qılıncdan? 

Yanlışdır hər suçu bunlarda görmək, 

Özümdə görmək də xətadır, gerçək. 

Fələyin işi baş vurmaqdır ancaq, 

Qozadan olurmu boyun qaçırmaq? 

Lacivərd örtülü günəş kimi sən 

Başım qaçırma lacivərd göydən.

Göy üzü geyərkən lacivərd paltar, 

Hər kəsə lacivərd paltar hazırlar

122

. 

Bu pozuq pərdədə oxuma nəğmə,

Bu duzlu torpaqdan arama çeşmə.

100

---

Kim bilir, yığıntı, bu torpaq belə 

Yoğrulmuş nə qədər ürək qanilə?

Görən göz yoxdur, yox, hər yan bir məzar, 

Ya maral, ya ceyran gönüdür onlar.

İSKƏNDƏRİN MİSİRDƏN 

RUMA QAYITMASI

Dur, saqi, şərab ver ki, sərxoş olum! 

Noğul ver, şərabla bir az xoş olum!

Elə bir şərab ver, könlümü açsın, 

Girsəm cəhənnəmə od məndən qaçsın. 

O meyvəli ağac olsun bəxtiyar,

Sərin kölgəsində dincəlmək olar.

Həm cana rahatlıq verər kölgəsi,

Həm bəzər süfrəm dadlı meyvəsi. 

Dolğun bar vermişkən elə bir nihal 

Daim qalsın cavan, tapmasın zaval. 

Bar verən belə bir ağacı gerçək 

Rəvamı baltanın ağzına vermək?

Qış getdi, yenə də ilk bahar gəldi, 

Çaylar sahilindən otlar yüksəldi. 

Yemdən yamyaşıl geydi hər budaq, 

Bənövşə hər müşkə ənbər qataraq, 

Nərgiz də yığmaqçın haman ətirdən 

Kafürtək başım qaldırdı yerdən. 

Xəzinə qapısın açaraq mən də 

Bir bayraq ucaltdım yaşıl çəməndə. 

Yaşıllıq hatifi o gizli dilbər,

Şairlər ona şer ilhamı deyər,

Sehirli səs ilə bağırdı: Oyan!

Yaz xəzinə saçan xatiratından!

Nə yerdə zəncim əzmiş İskəndər,

Nə yerdə aüna qoymuşdur yəhər?

Bu köhnə dastanı nəql edən dehqan

101

---

Keçmişi bu sayaq etmişdir bəyan: 

Şaha yar olunca o böyük zəfər, 

Güldü nar gülütək, açıldı güllər. 

Xəzinə ağzım açdı hökmüdar, 

Payladı, varlandı bütün qoşunlar. 

Vuruşma yerində bir həftə qaldı, 

Şərabdan çöhrələr qızıl rəng aldı. 

Külək fərraş kimi, yağış səqqatək 

Yollan süpürüb suvardı qəşəng. 

Yollardan silindi bütün toz-torpaq, 

Yol tozsuz olanda bəzənir ancaq. 

Toz-torpaq yollarda yaünca yenə, 

İskəndər atıldı yəhər üstünə.

"Yol verin!” deyərək coşdu təbillər, 

Bayraqlar ucaldı Pərvinə qədər. 

Əfrəncə dənizi, Nil sahilləri 

Köç təbli səsindən oldu sərsəri. 

Coşduqca dəvələr zənginin səsi 

Doldu boş səslərlə beyin kürəsi. 

Yollarda qumrallar səs-küy salaraq, 

Cınğıraq səsindən tutuldu qulaq. 

Çöllərdə axırdı o qədər əskər,

Yox idi sayım bilən bir nəfər. 

Kəkliktək oynayan aü İskəndər 

Minərək, dalınca tərpəndi əskər.

Bir qədər yol getdi, ordu, şəhriyar, 

Ovadan geniş bir çölə çıxdılar. 

Al-san bayraqlar vardı o qədər, 

Diş-diş şəklə düşdü lacivərd göylər. 

Çöllərdən dağ kimi keçir qənimət, 

Yüklənmiş dəvələr çəkirdi zəhmət. 

Qədərsiz cavahir yüklənmiş filə,

Yüz yerdən körpülər salınmış Nilə. 

Güldü hökmüramn üzü, göz-qaşı, 

Fərəhdən göylərə ucaldı başı.

Xalqa hörmət etdi girərkən Misrə, 

Şəhrə nizam verdi adəti üzrə.

102

---

Dəniz sahilində endi oradan,

O yerdə şövkətlə qaldı bir zaman. 

Bayrağı nə yerə sancdı tacidar,

O yerdə abadlıq oldu bərqərar. 

Sərvətlə, fərmanla uzun bir müddət 

Saldı Rum rəsmilə bir çox imarət. 

Qumlara qum kimi sərvət səpərək 

Abadlıq yolunda çəkdi bir əmək, 

Dəniz sahilində böyük İskəndər 

Təzə bahar kimi qurdu bir şəhər.

Bir cənnət kimiydi - işıqlı, abad,

Hər yerdə bazan, bağçası gülşad. 

Şəhəri İskəndər tikibdir deyə 

Adım qoydular "İskəndəriyyə".

Şah bina etdiyi bu gözəl şəhər 

Bağdada bərabər, Misrə bərabər. 

Yunana dönməyə artıq əzm etdi. 

Gəldiyi yollardan dönərək getdi. 

Dənizdən keçincə Ruma dönərək, 

Dünyalar əlində olmuşdu mumtək. 

Hər zaman o muma etdikdə rəğbət, 

Hər nə istəsəydi edərdi əlbət. 

Yunanlar "afərin" dedilər ona, 

Cavahir saçdılar gövhər saçma. 

Padşahda görüncə böyüklük, mənlik, 

Şəhərlər bəzəndi, quruldu şənlik. 

Mütrüblər oxudu, qızıl saçıldı, 

Xəyalə gəlməyən məclis açıldı. 

Düşməm yenən şah güvəndi baxta, 

Şahanə baxüyla oturdu taxta. 

Bəxtiyar dövlətin uca baxtından 

Ən gözəl şənliklər qurdu hökmüran. 

Zəncidən aldığı sərvətdən, maldan 

Çəkisiz hədiyyə alırdı hər yan. 

Dövran Rum şahma verincə dövlət, 

Hər şaha göndərdi o maldan qismət. 

Elə ki, Daraya yetişdi növbət,

103

---