Günəştək getməyim dilənçiliyə.
419
Yəni əsərlərimdən gözəl əsər, özümdən yaxşı şair görsəydim, mən də
onun budağından bir gül dərərdim. Lakin, yox, ətəyimi öz sözümün
fidanından doldururam, öz ətimdən kabab yeyirəm. Buna görə, Günəş kimi
başqalarının qapısını gəzmək mənə lazım deyildir.
56
Mən Ölü olsam da, ən mərd bir kəsəm,
Karvanda gedərəm, karvansız şəxsəm.
Yəni mən qoca və zəif olsam da, həyat yolunda mərdliklə yeriyən bir
adamam. Mən bu dünyada yaşayanlardan - bu karvan əhlindən deyiləmsə də,
dirilər karvanı ilə gedirəm.
57
Nəfsin noxtasını bərk tutdum qırx gün,
Qırx günün içində hazır olur gön.
Gönü tamamlamaq və qırmızı rəngə boyamaq üçün qırx gün
dabbaqxanada bişirirlər. Yəni mən də qırx gün riyazət çəkdim, nəfsimin
ixtiyarını əlimə aldım, öz guşəmdə oturdum və məqsədimə nail oldum.
58
Çünki dörd balışda görmədim səbat,
Dörd divar içində keçirdim həyat.
Dörd balış - şahlıq taxtına və dörd ünsürə işarədir. Bu, eyni zamanda
qüdrət və qüvvət rəmzidir. Yəni dörd ünsürdən əmələ gələn bu dünyada,
yaxud onun şahlıq taxtında bir səbat, vəfa görmədim. Odur ki, bu dünyadan
üz çevirib, xəlvətə çəkildim.
Qəlbim qadın deyil, çaxmaqdır, çaxmaq,
Məryəmtək boyludur, bakirdir ancaq,
Kişiyə getmeyə nə ehtiyac var,
Onun öz daşından öz odu çıxar.
Yəni təbimin kimsəyə ehtiyacı yoxdur. O, Məryəm kimi ərsiz də
doğmağa qadirdir. Onun poladı da, çaxmağı da özündəndir. Yazdıqlanm,
yaratdıqlanm öz qəlbimin orijinal məhsuludur, kimsənin onda haqqı yoxdur.
60
Nizami bu sapa düzərkən gövhər,
Qələmdən silindi qələm görənlər.
Yəni mən "Şərəfnamə"ni yazarkən Firdovsinin yazdıqlarını buraxdım,
yazmadım; deyilməmiş, yazılmamış olanları nəznə çəkdim.
61
Quruda, dənizdə kim çəksə zəhmət,
Balıqdan dürr alar, öküzdən sərvət.
Mifoloji təsəvvürə görə, Yer kürəsi öküzün, öküz balığın üstündə, balıq
da suda dayanmışdır. Beytin mənası: kim ki əməyə alışmış, zəhmət çəkməyi
özünə sənət etmişdir, o, yerin altında olan balığın qarnında da olsa dürr,
Yerin istinad etdiyi öküzün altında da olsa xəzinə əldə edə bilər. Əməyin
qarşısında heç bir şey dura bilməz.
420
Gümüş küp, ya qızıl bir teşt istəsən,
İraq torpağından uzaq getmə sən.
421
Əgər sənətin gümüş küpünü, şeirin qızıl teştini istəyirsənsə, bunu İraqda
axtar.
63
Bilənlər əkdiyi üç toxumdan mən,
Bir ağac əkərəm həm uca, həm şən.
İskəndər Zülqəmeyn üç sifətə malik imiş: padşahlıq, alimlik və
peyğəmbərlik. Nizami burada İskəndərin tarixi haqqında bu üç mövzuda
yüksək və parlaq bir əsər yazacağam deməklə, "İskəndəmamə"ni nəzərdə
tutur.
64
Üç qapı tikdim, üç xəzinə demək,
Çəkdim hər qapıda aynca əmək.
Yəni üç ev üçün - İskəndərin sifətlərini göstərən padşahlıq, alimlik və
peyğəmbərlik evləri üçün üç qapı tikdim: üç cəhətdən əsər yazdım. Hər çəhət
üçün ayrıca əmək sərf etdim. Bunlann hərəsi özlüyündə bir sənət və söz
xəzinəsidir.
65
Bu namə mübarək olacaq, bişəkk,
Şahın məclisində olsa mübarək.
Burada şah - Nüsrətəddin Əbu Bəkr ibn Məhəmməddir, namə isə
"Şərəfnamə"yə işarədir.
66
Yaquta bənzəyən suyu, saqi, dur,
Bu yaqut yağdıran qədəhə doldur.
Bu saxsı cama mey həyat axıdır,
Onun reyhanını öz torpağıdır.
Yaquta bənzəyən su
- Nizaminin ÇOŞub-daşan sözləri, yaqut
yağdıran
qədəh,
cam - onun qəlbi və təbidir;
mey
- o qədəhin çaniıdır, yəni şairin
sözləri o qəlbin həyatıdır.
67
Ey inci, üzə çıx söz dənizindən,
Sultanın tacında get elə məskən.
Yəni ey sözlərim, təbimin dənizindən çıx, şahın tacma layiq qiymətli
incilər ol.
68
Düşmən son düşünən, ürəyində kin,
İstiqbal görəndir, ləqəbi Bişkin.
Yəni düşmən işə keçəndən sonra o, iş haqqında düşünür. Bişkin isə
öncəgörmə qabiliyyətinə malik olduğu üçün, hadisə baş verməmişdən qabaq
onun çarəsini tapır. Bişkin - Atabəy Nüsrətəddin Əbu Bəkr ibn Məhəmmədin
ləqəblərindən biridir.
69
Qılınc sahibidir, tac verən şahdır,
Üç növbət vurandır, beşə pənahdır.
422
Dostları ilə paylaş: |