Nukus konchilik instituti 1-b met mustaqil ish mavzu: pH, tuzlarning gidrolizi Bajardi: Reyimbayeva Elmira Qaul qildi: Najimova Nursulu

NUKUS KONCHILIK INSTITUTI
1-b MET MUSTAQIL ISH Mavzu:pH, tuzlarning gidrolizi
Bajardi:Reyimbayeva Elmira
Qaul qildi:Najimova Nursulu

Reja

• Kirish
• 1)Tuzlar gidrolizi
• 2)Tuzlar gidrolizi turlari
• 3)Tuzlarning tiplari
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

Gidroliz – bu ta’sirida moddalarni almashinuv parchalanishidir

Tuzlarning gidrolizi

Tuzlarning suvdagi eritmalari turli pH kattaliklariga ega. Bunda agar muhit kislotali bo’lsa (pH < 7),
ishqoriy bo’lsa (pH > 7), neytral bo’lsa (pH = 7) teng bo’ladi. Gidroliz natijasini tuz kation va anionlarini suv molekulalari bilan o’zaro kimyoviy alshinishi deb tushinish mumkin. Bunday o’zaro ta’sirlashuv natijasida kam ionlarga ajraladigan birikmalar (kuchsiz elektrolit) hosil bo’ladi. Bir tuzning suvli
eritmasida ozod H⁺ yoki OH¯ ionlar hosil bo’ladi va eritma kislotali va ishqoriy bo’ladi.

Organik moddalar gidrolizi

• C2H5Cl + H2O

xlor etan

C2 H5 OH + HCl
etanol
H⁺ , t

• CH3 COOC2H5 + H2O

sirka kislota etil efiri

• С12H22O11 + H2O

Saxaroza

C2H5 OH + CH3 COOH
etanol sirka kislota
C6H12O6
Glyukoza
+ C6H12O6
Fruktoza
H2O
H2O

• Ovqat oqsili
• ATF + H2O

Polipeptidlar Aminokislotalar H3PO4 + ATF + energiya

Binar birikmalar gidrolizi

• Metdl karbidlari:

CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 +C2H2 Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3 +3CH4

• Metalmaslar galogenidlari:

SiCl4 + 3H2O → H2SiO3 + 4HCl

• Ba’zi metallar fosfidlari, nitridlari:

Mg3P2 + 6H2O → 3Mg(OH)2
Ca3N2 + 6H2O → 3Ca(OH)2
+ 2PH3
+ 2NH3

Tuzlarning tiplari

Kuchli asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar

Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

Kuchli asosli (Ishqor)
LiOH RbOH
NaOH KOH CsOH
Ca(OH)2 Sr(OH)2 Ba(OH)2
Kuchli kislotalar
HClO4 HNO3 H2SO4 HCl
HBr HI

Anion bo’yicha gidroliz

(kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuz gidrolizi)
KNO2 = K⁺ + NO2¯
NO2¯ + HOH HNO2 + OH ¯
qisqartirilgan ionli tenglama
KNO2 +H2O HNO2 + KOH

Kation bo’yicha gidroliz (Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuz)

Ni(NO3)2 = Ni²⁺ + 2 NO3¯
Ni²⁺ + HOH NiOH⁺ + H⁺
qisqartirilgan ionli tenglama
Ni(NO3)2 + H2O
Molekulyar tenglama
NiOHNO3 + HNO3
Xulosa:

• Qoidaga ko’ra, kation bo’yicha tuzlar qaytar gidrolizga uchraydi;
• Kimyoviy muvozanat chapga siljiydi;
• Reaktsiya muhiti – kislotali (pH < 7);
• Ko’p kislotali asoslardan hosil bo’lgan tuzlar gidrolizlanganda ko’p asosli tuzlar hosil bo’ladi.

Qaytmas gidroliz
(Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar)
Al2S3 + 6H2O = 2Al(OH)3 NH4(CH3COO) + H2O
+ 3H2S
NH3 ∙ H2O + CH3COOH
Xulosa:

• Agarda tuz ham kation, ham anion bo’yicha qaytar gidrolizga uchrasa , unda gidroliz reaktsiyalarida muvozanat o’ngga siljiydi;
• Bunda reaktsiya muhiti neytral, yoki kuchsiz kislotali, yoki kuchsiz ishqoriy bo’lib, hosil bo’ladigan asos yoki kislota dissosialanish konstantasi ga bog’liq bo’ladi;
• Agarda gidroliz jarayonida reaktsiya mahsulotlaridan birining chiqib ketishi qaytmas gidrolizni keltirib chiqaradi.

Gidroliz yo’nalishini o’zgarishi

Kuchayishi

• Suv qo’shish;
• Eritmani qizdirilishi;
• Gidroliz mahsulotlaridan birining qiyin eruvchan yoki gaz holatga o’tishi

Susayishi

• Erigan moddaning konsetretsiyaasini oshirish;
• Eritmani sovutish;
• Eritmaga gidroliz mahsulotlaridan birining kiritilishi (muhit kislotali bo’lsa, kislotalikni oshirish, ishqoriy bo’lsa ishqoriylikni oshirish).

Gidrolizni qo’llanilishi

• Sovunning asosiy komponenti – bu yuqori yog’ kislotalarni natriyli yoki kaliyli tuzlar: stearitlar, palimitatlar bo’lib ulur gidrolizga uchraydiя.

С17H35COONa + H2O C17H35COOH + NaOH

• Fotografiya sanoatida ishlatiladigan eritmalar o’zida ishqoriy

muhit hosil qiluvchi tuzlar saqlaydi (Na2CO3, K2CO3, Na2B4O7).

• Tuproq tarkibiga (NH4)2SO4 uning kislotaligini oshishiga olib keladi.

tuzlari mavjud. Ular ma’lum bir

• Qon tarkibida: NaHCO3, Na2H2PO4

reaktsiya muhitini saqlab turadi.

• So’lak tarkibida HPO4¯ ionlarining mavjudligi, og’iz bo’shlig’ida

ma’lum muhitni saqlanib turishini ta’minlaydi (pH =7 -7,5).

Xulosa

Qoidaga ko’ra tuzlar

anion bo’yicha qaytar gidrolizga

uchraydi;Kimyoviy muvozana

chapga siljiydi;Reaktsiya muhiti–

ishqoriy (pH > 7)Kuchsiz ko’p asosli

kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar

gidrolizga uchraganda nordon tuzlar

hosil bo’ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
• Аналитическая химия. проблемы и подходы. том 1. Р. Келнера, Ж.-М. Мерме, М. Отто, Г.М. Видмер. - М. Мир, Издателство АСТ, 2004 2.Аналитическая химия. проблемы и подходы. том 2. Р. Келнера, Ж.-М. Мерме, М. Отто, Г.М. Видмер. - М. Мир, Издателство АСТ, 2004