Nutq va muloqot tayyorladi: Dilshodbek Abduqodirov

Yozuv haqida

• Yozuv deb tilning matn orqali ifodalanishiga aytiladi. Bunda matn yozuv tizimi deb nomlanuvchi tayinli belgi va ramzlardan iborat boʻladi. Yozuv rasm yoki magnitli audioyozuv kabi matnmas ifodalovchi yoki til saqlovchi vositalardan farqlanadi.
• yozuv — muayyan bir tilda qabul etilgan va kishilar oʻrtasidagi muloqatga xizmat qiladigan yozma belgilar yoki tasvirlar tizimi. Yo.— kishilik jamiyati madaniy taraqqiyotining tom maʼnodagi ibtidosi, bashariyatning uzoq va murakkab tadrijiy takomili jarayonidagi omillarning eng asosiylaridan biri. Yo. tildan ancha keyin paydo boʻlgan (tovush tili 400—500 ming yillar ilgari yuzaga kelgan, Yo.ning paydo boʻlganiga esa 4—5 ming yillar boʻlgan).

• Yozuv turlari - bu g'oyalarni etkazish uchun uyushgan va kamroq yoki kamroq standartlashtirilgan belgilar to'plami. Yozuv boshqa mavjud yoki mumkin bo'lgan ramziy aloqa tizimlaridan farq qiladi, chunki u har doim qaysidir til va shu tilda gapiriladigan til bilan bog'lanadi.
• Boshqa ba'zi belgilar: raqamlar, logogrammalar - ular ma'lum bir tilga bevosita aloqasi yo'q, lekin ko'pincha yozma ravishda ishlatiladi va shuning uchun yozma tilning bir qismi sifatida qaralishi mumkin. Yozish va gapirish xabarni etkazish uchun foydali bo'lsa-da, yozish ma'lumotni kuzatish va uzatish shakli ekanligi bilan farq qiladi.

• Yozish ham ushbu dastlabki xotira tizimlaridan rivojlangan. Yozish tijorat bilan hech qanday aloqasi bo'lmagan narsalarni, masalan, shu paytgacha faqat og'zaki tarzda uzatilishi mumkin bo'lgan hikoyalarni yozib olish imkonini berdi. Taxminlarga ko'ra, yozuv taxminan besh-olti ming yil oldin, taxminan miloddan avvalgi 3500-yillarda Shumerda va keyinroq dunyoning juda turli hududlarida, masalan, Misr, Hind vodiysi va Xitoyda va (miloddan avvalgi 1200-400 yillar oralig'ida) Mesoamerikada paydo bo'lgan.

• Yozuv turlari, ehtimol, Mesopotamiyadan Hind vodiysiga va Misrga tarqalgan. Xitoy yozuvi undan mustaqil ravishda rivojlangan deb ishoniladi. Umuman olganda, tarixda piktografik yozuvdan (har bir tushunchaning o'z yozuvi bor) bo'g'in yozuvi (soddalashtirilgan piktogramma) orqali alifbo yozuvi (faqat unli va/yoki undoshlar yozuvi mavjud)gacha bo'lgan rivojlanish turini ko'rish mumkin.

• Alfavit yozuvi, piktogrammalardagi minglab belgilardan farqli o'laroq, yozish va o'qish uchun bir necha o'nlab belgilar kerak bo'ladi. Birinchi alifbo, ehtimol, Finikiya alifbosi bo'lib, u miloddan avvalgi 2000-yillarda paydo bo'lgan, dengizchi xalq bo'lgan Finikiyaliklar, Mesopotamiya mixxat yozuvidan farqli o'laroq, bir necha o'nlab belgilarga ega bo'lgan va shuning uchun uni o'rganish osonroq bo'lgan bu alifbodan foydalanganlar.