q o n d i r i l i s h i e s a y a n g i b i r s i f a t d a r a j a s i g a k o ‘t a r i l a d i .
M a d a n i y a t n i n g y a n g i q i r r a l a r i o c h i l i s h i , m a ’n a v i y a t n i
e g a lla sh g a ista k n in g k u c h a y is h i, f a n v a te x n ik a n in g t a r a q -
q iy o ti, m ilia tla r a ro m u n o s a b a t l a r koM am ining k e n g a y is h i
r a n g - b a r a n g ehtiyoj turlari v a s h a k lla ri rivojlanishiga m u h i m
s h a r t - s l i a r o i t l a r y a r a t a d i . I n s o n n i n g b a r k a m o l l i k s a r i
i n t i l i s h d a g i i m k o n i y a t l a r i n i r o ' y o b g a c h i q a r i s h o r z u s i
e h tiy o jla r rivojlanishida h a r a k a t l a n t ir u v c h i kuchga a y la n a d i .
P sixologiya fanida ehtiy o j q u y id a g i tiplarga ajra tilad i:
1. In d iv id u al — yakka s h a x s g a oid.
2. G u r u h i y — real g u r u h l a r n i n g m o d d i y va m a ’n a v i y
intilishi.
3. J a m o a v i y — jip sla sh g a n g u r u h l a r talabi m a j m u a s i .
4. H u d u d i y — e tn ik g u r u h n i n g m u a y y a n o ‘z ig a x o s
t a l a b l a r in in g qondirilishi.
5. E tn i k — m a ’lum m illat y o k i x a lq la rn in g e h t iy o j la r i n i
q o n d ir i s h .
6. U m u m b a s h a r i y — y e r y u z i x a l q l a r i n i n g u m u m i y
t a l a b l a r in i n g aks etishi.
Qiziqishning p six o lo g ik tavsifi
Q i z i q i s h sh a x s n in g m u h i m p s i x o l o g ik j a b h a l a r i d a n
h iso b la n ib , u n d a bevosita i n s o n n i n g individual x u s u s iy a ti
m u j a s s a m la s h g a n b o l a d i . Q i z i q i s h — in s o n la r n in g d u n y o -
q a r a s h i, e ’tiq o d la ri, idcallari, y a ' n i u n i n g oliy m a q s a d l a r i ,
ezgu n iy a tla ri, o r z u - u m id l a r i b o ‘lib, u n i n g s h a k l l a n i s h i d a
bevosita m u h i m rol o lynaydi h a m d a u la rn in g m u vaffaqiyatli
k e c h is h in i t a ’m in la sh u c h u n x i z m a t qiladi.
Q iz i q is h bilim larn i o n g l i , p u x t a , b a r q a r o r a n g l a g a n
h o ld a o ‘zlashtirishga, ko‘n i k m a v a m a la k a la rn i s h a k l l a n t i -
ri s h g a , s h a x s n i n g q o b i l i y a t i n i r i v o j l a n t i r i s h g a , o l a m n i
m u k a m m a l r o q tushunishga, b ilim saviyasining k e n g a y is h ig a
y o r d a m b erad i.
Q iziq ish m o tiv singari b o r l i q n i n g m o ‘j i z a k o r t o m o n -
larini bilishga, fan asoslarini eg a lla s h g a , faoliyatning t u r l i -
t u m a n shakllariga ijodiy y o n d a s h i s h n i vujudga k e l t ir i s h g a
y o r d a m b e r a d i, m ehnatga, t a 'l i m g a m a s ’uliyat bilan m u n o -
93
www.ziyouz.com kutubxonasi
sab a td a boMishni sh a k lla n tira d i, h a r qaysi y a k k a h o l shaxsda
ishchanlik, g 'a y r a t - s h i j o a t , egilmas irodani ta rk ib toptirishga
pu x ta psixologik s h a r t- s h a r o i tl a r yaratadi.
Q i z i q i s h n i n g p s i x o l o g i k m o h i y a t i d a n k e l i b c h i q i b
a y ta d ig a n b o ‘lsak, q i z i q i s h , insonda intilish, faollik, ichki
tu rtk i, e h tiy o jn i r o ‘y o b g a chiqarish m a n b a y id ir.
J a h o n p s i x o l o g i y a f a n i n i n g y i r i k n a m o y a n d a l a r i
sh a x s n in g q i z i q i s h i n i lin in g yaxlit r u h i y d u n y o s i b ilan ,
b i n o b a r i n , o d a m n i n g a q l i y faoliyati, b ilis h j a r a y o n l a r i ,
i r o d a s i , x a r a k t e r i , t c m p e r a m e n t i , h i s s iy o t i , q o b i l iy a t i
b ilan , u m u m a n o l g a n d a , inson tuzilishining b a r c h a qirralari
b ila n b o g l i q t a r z d a tu s h u n tir is h g a h a ra k a t q ilganlar.
Q i z i q i s h m u a m m o s i p s ix o lo g ik n u q t a y i n a z a r d a n
h o z i r g a c h a N . A . R i b n i k o v , N . F . D o b r i n i n , N . D .L e v i to v ,
M .F . B e ly a y e v , L . A . G o r d o n , L . I .B o j o v i c h , N . G . M o r o
z o v a , M . G . D a v I e t s h i n , M . V .V o h i d o v , V . A . T o k a r e v a ,
E . G ‘. G ‘o ziy e v va b o s h q a l a r n i n g n a z a r i y a l a r i d a h a m d a
m a x s u s e k s p e r i m e n t a l ta d q iq o tla r id a riv o jla n tirilm o q d a .
H o z i r g i z a m o n p s i x o l o g i y a s i d a q i z i q i s h o b y e k t i v
borliqning in so n la r o n g i d a subyektiv tarz da aks etishi sifatida
t a n o l i n a d i . Q i z i q i s h s h a x s n i n g m u a y y a n v o q e l i k d a g i ,
m u a y y a n v a z i y a t d a g i t u rli narsa va h o d i s a l a r g a t a n l a b
m u n o s a b a t d a b o l i s h i d a , in so n n in g o ‘ziga x o s q a r o r q abul
q ilish id a, o ‘zini o 'z i n a z o r a t eta bilishida, m a q s a d g a intili-
s h id a , yuzaga k elg a n o b y e k tiv va subyektiv t o ‘siqlarni y e n -
gishida ifodalanadi.
P s ix o lo g iy a f a n i n i n g k o ‘zga k o 'r i n g a n o ii m l a r i n i n g
t a ’l i m o t i c h a , q i z i q i s h o d a m l a r n i n g e h tiy o jJ a ri neg izid a
y a q q o l ijtim oiy ta r i x i y s h a r t- s h a r o i t d a , v a z iy a td a yuzaga
keladi, s h a k lla n a d i, b a r q a ro rla s h ib b o ra d i h a m d a u la rn in g
sh a x s iy t u r m u s h s h a r o i t i va fa o liy a tid a , i jtim o iy ishlab
c h i q a r i s h d a q a t n a s h i s h i singari o m i l l a r d a g a v d a la n a d i .
U m u m i y t a l q i n l a r g a a s o s l a n i b m u l o h a z a b i l d ir ila d ig a n
b o ‘lsa, u a lo h id a j a r a y o n , a m n i o m a ’lum psixologik funksiya
e m a s , c h u n k i u h i s - t u y g ‘u, iroda, o n g , q o la v e rs a jan iik i
p six ik h o l a t l a r , h o d i s a va ichki k e c h i n m a l a r n i o ‘z id a
m u ja s s a m la s h tirg a n m u r a k k a b tizimli ru h iy voqelikdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |