jarayoniy xususiyatga ega ekanligi t a ’kidlanadi, xolos. Psixik
holat tush u n c h a si psixik holatlarga n isb a ta n nisbiy sta-
tikligini anglatadi. Psixik xususiyat tu sh u n c h a s i esa tadqiq
q i li n a y o t g a n h o d i s a n i n g m u s t a h k a m l i g i n i , q a y t a r u v -
chanligini aks ettiradi va bu narsa shaxs tuzilishida o ‘z
ifodasini t o p a d i. B o sh q a s o h a la r va b i li m l a r u m u m i y
psixologiyadan
asos sifatida foydalanadi, sh u bois u univ er
sal xususiyat kasb etadi.
Eksperim enfal psixoiogiya — e k s p e r im e n ta l m e to d la r
yo rdam ida psixik hodisalarni tadqiq q ilish n in g u m u m iy
sohasi. Psixoiogiya fan sifatida falsafadan ajralib chiqishida
eksperim ental ta d q iq o tla r o ‘tkazish asosiy rol o ynagan.
XIX asrning o ‘rtalarida psixologik h o d isalar y u zasidan iik
bor amaliy eksperimental psixologik tadq iq otlar o ‘tkazilgan.
Bu fiziologik laboratoriy alard a e le m e n t a r funksiyalarni
o ‘rganish ilk b o r sezgi va idrokni o ‘rganish bilan bosh-
langan. Bu tadqiqotlar eksperimental psixologiyaning
falsafa
va fiziologiyadan ayrim h o lda mustaqil, a lo h id a fan sifatida
vujudga kelishiga m u h im asos va obyektiv sha rt-sha roit
yaratib bergan. Eksperimental psixoiogiya fan sifatida ajralib
chiqishiga V.Vundt o ‘zining katta hissasini q o ‘shgan. 0 ‘zini
o lzi kuzatish m e to d i y o r d a m i bilan ilk e k s p e r im e n ta l
ta d q iq o tla r in s o n n i n g ichki fu n k siy a la rin i o ‘rganishga
qaratilgan edi. Keyinchalik eksperimentlar turli hayvonlarda
0
‘tkazila boshlangan. Tadqiqotlarning k o ‘pchiligi T .L .M o r-
gan, E .L .T o rn d a y k la r to m o n id a n olib b o rilg a n edi. Eks
perim ental ta d q iq o tla r orqali faqat psixik funksiyalargina
e m a s, balki h issiy o tla rn in g in div id u al v a r ia n tla r i h a m
tekshirilgan. D e m a k , eksperim ental psixologiyaning tadqi-
qotlari psixoiogiya sohalarining nazariyasiga h a m asos b o l ib
xizm at qiladi.
M ehnat psixologiyasi — in so n n in g m e h n a t g a m u n o -
sabati, m e h n a t faoliyatining qonuniyatlari va rivojlanishini
tad q iq qiladi. M e h n a t psixologiyasining o b y e k ti ishlab
c hiqarish va m e h n a t d a shaxsning faoliyati, uni ishdan
b o 's h vaqti, d a m olishining ishlab c h iq a ris h g a t a ’siri va
boshqalardir. M e h n at unum dorligida ishchini boqish uchun
ketgan sarf-xarajatning miqdori k o ‘p b o ‘lsa, u n g a qulay
23
www.ziyouz.com kutubxonasi