O’rta asr iqtisodiy qarashlari

Alisher Navoiy iqtisodiy t’limoti.
Alisher Navoiy (1441–1501) buyuk shoir 
va davlat arbobi. U o’z davrining siyosiy va 
iqtisodiy ahvolini yaxshilash, mamlakatning 
iqtisodiy qudratini barqarorlashtirish uchun 
kishilarda vatanparvarlik his-tuyg’usini uyg’otish 
zarurligini yaxshi tushungan. 
Navoiyning dastlabki ijtimoiy-iqtisodiy
fikrlari shakllangan asari 
«Hiloliya»
hisoblanadi. 
U 
shaxsning tarixdagi o’rniga
katta e’tibor berib, 
mamlakatning 
iqtisodiy 
ahvoli 
mamlakat 
xukmdorining 
aql-idroki 
va 
qobiliyatiga 
bog’liqligini aytadi. “Agar mamlakat hukmdori 
fanlarni, ayniqsa iqtisodiyot, tarix, falsafa va 
siyosiy 
fanlarni 
mukammal 
bilsa, 
o’zi 
boshqarayotgan mamlakat obod va badavlat bo’ladi, agar aksi bo’lsa, mamlakat 
qashshoq va xarob bo’ladi”, – deydi Navoiy. Keyinchalik jamiyatning 
rivojlanishida iqtisodchilarning va davlat arboblarining ahamiyati katta ekanligini 
ingliz olimi J.M.Keyns ham qayd qilib o’tadi. 
Alisher Navoiy (1441–1501)
 
5-savol

---

63 
O’rta asr iqtisodiy qarashlari 
Navoiy mamlakat iqtisodiyotini yuksaltirishda qishloq xo’jaligi ishlab 
chiqarishiga alohida e’tibor berdi. Uning fikricha, Markaziy Osiyo sharoitida 
irrigatsiya inshootlarini kengaytirish – dehqonchilikni rivojlantirishga olib 
keluvchi muhim omillardan hisoblanadi. Shu bois, juda ko’p kanal va ariqlar 
qazildi. Asosiy ishlab chiqarish vositasi bo’lgan erni kengaytirishga, uning
unumdorligini oshirishga katta e’tibor berildi.
Navoiy boylikni ikki yo’l bilan topish mumkinligini ta’kidlaydi. Birinchi 
yo’l bu – o’z mehnati bilan boylik to’plash, yig’ish va o’ziga to’q yashash. 
Bunday boylikni u qo’llab-quvvatlagan. Navoiy olingan boylikni uch qismga 
bo’lib, ya’ni birinchi qismini ketgan xarajatlarga, ikkinchi qismini o’zining va 
oilasining ehtiyojlariga, uchinchi qismini esa aholining ijtimoiy manfaatlariga 
sarflashni tavsiya etgan. Navoiy ko’pgina madrasa, shifoxona, hammom, ko’prik 
va boshqalarni o’z hisobidan qurdirgan. Boylik topishning ikkinchi yo’li bu – 
o’g’irlik, ta’magirlik va zo’rlik hisobiga boylik orttirishdir. Navoiy bunday boylik 
orttirish nomaqbul usulligini qayd qiladi. 
Navoiy o’zining