Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
141 Abdulla Ģaha da cəsarət verdi. O da ilk savaĢda Fahir Ģahı məğlubiyyətə uğratdı. Əsir alıb öldürtdü, hərəmxanasına və kitabxanasına öz möhürünü vurdu, həmiĢə gözəl olan Nəriman sultanın yeni əri oldu.
CĠM
Ġstanbulda nəqqaĢ Uzun Mehmet, Əcəm ölkəsində Məhəmməd Xorasani kimi tanınan nəqqaĢın hekayəsi çox zaman nəqqaĢlar arasında uzun ömür və korluğa misal təki danıĢılır, amma bu, əslində, nəqĢ və zaman barədə rəvayətdi. Doqquz yaĢında bir Ģəyird kimi, həmin fikrə düĢdüyü nəzərə alınsa, təqribən yüz on il kor olmadan naxıĢ vuran o ustadın ən böyük xüsusiyyəti xüsusiyyətsizliyi idi. Amma burada söz oyunu aparmır, səmimi nəsihət sözü söyləyirəm. Hər Ģeyi hər kəs kimi, daha çox da qədim böyük ustadların tərzində rəsm eləyərdi, buna görə də ən böyük ustad idi. Təvazökarlığı, Allaha xidmət saydığı naxıĢ iĢinə tamamilə bağlılığı onu çalıĢdığı bütün nəqqaĢxanaların daxilindəki davalardan, yaĢı uyğun gəlməsinə baxmayaraq, baĢ nəqqaĢ olmaq həvəsindən uzaqda saxladı. Bütün naxıĢ həyatı ərzində yüz on il küncdə-bucaqda qalmıĢ detalları, səhifənin küncünü doldurmaq üçün çəkilən otları,
142 ağacların minlərlə yarpağını, buludların əlçimlərini, atların bir-bir daranmalı olan yalmanlarını, kərpic divarları, bir-birini hey təkrar eləyən saysız- hesabsız divar bəzəyini, qıyıq gözlü, incə çənəli, hamısı bir-birinin eyni olan minlərlə sifəti səbirlə nəqĢ elədi. Çox xoĢbəxt, çox sakit idi. Heç özünü gözə soxmağa, üslub və Ģəxsiyyət tələbləri irəli sürməyə cəhd eləmədi. Həmin məqamda hansı xanın, ya da Ģahzadənin nəqqaĢxanası üçün çalıĢırdısa, oranı ev, özünü də o evin bir əĢyası saydı. Xanlar, Ģahlar bir-birilərini boğazlayıb, nəqqaĢlar da hərəm qadınlarıtək Ģəhərdən Ģəhərə yeni əfəndilərin yanına gedən kimi, yeni nəqqaĢxananın üslubu əvvəlcə onun çəkdiyi yarpaqlarda, çəməndə, qayaların qıvrımında, onun səbrinin gizli qatlarında üzə çıxırdı. Səksən yaĢında olanda fani olduğu da unuduldu, rəsm elədiyi əfsanələr içində yaĢadığına inanmağa baĢladılar. Bəlkə də buna görə bəziləri onun zamandan xaric mövcud olduğunu, buna görə də heç vaxt qocalıb ölməyəcəyini deyirdi. Evsiz, yurdsuz həyatını nəqqaĢxana otaqlarında, çadırlarında gecələyə- gecələyə, vaxtının çoxunu kağıza baxa-baxa keçirməsinə baxmayaraq, axırda kor olmamasını da
olduğunu, amma hər Ģeyi əzbərdən çəkdiyinə görə
143 görməsinə artıq ehtiyac qalmadığını söyləyirdi. Ömründə heç evlənməyən, heç seviĢməyən bu əfsanəvi ustad yüz il çəkdiyi qıyıq gözlü, sivri çənəli və ay üzlü gözəl adam nümunəsi, çinli və xorvat qarıĢığı, qanlı-canlı on altı yaĢlı bir Ģəyirdinə kimi, ġah Təhmasibin nəqqaĢxanasında yüz on doqquz yaĢında rast gələn kimi haqlı olaraq dərhal aĢiq oldu. Ağlagəlməz dərəcədə gözəl olan oğlan Ģəyirdi ələ gətirmək üçün həqiqi aĢiqin eləyəcəyi kimi nəqqaĢlar arasında iqtidar davalarına, ara qarıĢdırmağa giriĢib özünü yalan-palana, hiyləyə həsr elədi. Yüz il ərzində uzaq qalmağı bacardığı günün tələblərinə çatmağa çalıĢmaq istəyi xorasanlı ustad nəqqaĢı əvvəlcə canlandırdısa, qədim əfsanə zamanların sonsuzluğundan da qopardı. Gözəl Ģəyirdə tamaĢa elədiyi bir ikindi vaxtı açıq pəncərə qabağında Təbrizin soyuq küləyilə üĢüdü, ertəsi gün asqıranda kor oldu, iki gün sonra da nəqqaĢxanasının hündür daĢ pilləkənindən yıxılıb öldü. Qara: «Xorasanlı Uzun Mehmetin adını eĢitmiĢdim, amma bu hekayəni bilmirdim», – dedi. Bu sözləri hekayənin sona çatmasını baĢa saldığını, beynini danıĢdıqlarımla dolu olduğunu bildirmək üçün nəzakətlə söyləmiĢdi. Bir az susdum ki, mənə doyunca tamaĢa eləsin. Çünki əllərimin boĢ durması məni rahatsız elədiyinə görə
144 ikinci hekayəni danıĢmağa baĢlayandan dərhal sonra qapı döyüləndə qaldığım yerdən nəqĢ eləməyə baĢlamıĢdım. HəmiĢə dizimin dibində oturub boyalarımı qarıĢdıran, qələmlərimi yonan, bəzi zaman xətalarımı silən Ģəyirdim Mahmud böyrümdə məni həm dinləyir, həm də baxa-baxa səssizcə oturur, içəridən arvadımın çıxardığı taqqıltılar gəlirdi. «Aa, – Qara dedi, – padĢah ayağa qalxıb». Rəsmə təəccüblə baxanda özümü elə göstərdim ki, guya onun heyrətinin səbəbi əhəmiyyətsiz imiĢ, amma sizə düzünü deyə bilərəm. «Surnamə» kitabında təsvir elədiyimiz sünnət toyu mərasimi zamanı qurulmuĢ ĢahniĢinin pəncərəsi altından əsnafın, icmaların, əhalinin, əsgərlərin və quldurların keçməsini əlli iki gün ərzində izləyən PadĢahımız iki yüz rəsmin hamısında oturur. Təkcə bu rəsmdə onu meydandakı tünlüyə florin dolu kisələrdən pul atan vaxt ayaq üstə çəkdim. Bunu ona görə elədim ki, pulları qapmaq üçün bir-birini boğazlayan, yumruq döyüĢünə çıxan, itələĢən, yerdən pul yığanda dalları göyə qalxan kütlənin heyrət və nəĢəsini çəkə bilim. «Bir rəsmin mövzusunda eşq varsa, rəsm də eşqlə çəkilməlidi», – dedim. «Dərd varsa, rəsmdən də dərd axmalıdı. Amma dərd rəsmdəki adamlardan, ya da onların göz yaşlarından yox, Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|