Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
150 Cahan Ģahın nəqqaĢxanasında ad qazanmıĢ ustad ġeyx Əli Təbrizinin «Xosrov və ġirin»in möcüzəvi bir nüsxəsini nəqĢ elədiyi yazılıb. Mənim eĢitdiyimə görə, hazırlanması tam on bir il çəkən kitabda ustadlar ustadı ġeyx Əli elə bir hünər göstərib, ancaq qədim ustadlardan ən böyüyü Behzadın nəqĢ eləyə biləcəyi elə möcüzəli səhifələr yaradıb ki, Cahan Ģah hələ kitab yarıya çatmamıĢdan dünyada tayı-bərabəri olmayan fövqəladə bir kitaba yiyələnmək üzrə olduğunu baĢa düĢüb. Özünə baĢ düĢmən elan elədiyi Ağqoyunlu hökmdarı gənc Uzun Həsənin qorxusu və ona duyduğu qısqanclıqla yaĢayan Qaraqoyunlu Cahan Ģahın ağlına dərhal gəlir ki, daha da yaxĢısı Ağqoyunlu Uzun Həsən üçün rəsm edilə bilər. Öz xoĢbəxtliklərini «əgər baĢqaları da bu qədər xoĢbəxtdilərsə» qorxusuyla zəhərləyən əsl qısqanclardan olduğuna görə Cahan Ģah sezir ki, ustad nəqqaĢ bu kitabdan bir nüsxəsini də, hətta daha yaxĢısını rəsm eləsə, bunu ancaq Uzun Həsən üçün hazırlayacaqdı. Beləcə, həmin möcüzəli kitaba özündən baĢqa bir kimsə sahib olmasın deyə kitabı baĢa çatdırandan sonra ustad nəqqaĢı – ġeyx Əlini öldürtmək qərarına gəlir. Amma hərəmxanasındakı nəcib qəlbli bir çərkəz gözəli ona usta nəqqaĢı kor eləməsinin yetərli olacağını xatırladır. Cahan Ģahın dərhal bəyənib, ətrafındakı yaltaqlara açdığı bu
151 parlaq qərar ustad nəqqaĢ ġeyx Əlinin qulağına da çatır, amma o, baĢqa sıravi nəqqaĢların eləyəcəyi kimi kitabı yarıda qoyub, Təbrizdən çıxmayır. Hətta korluğunu gecikdirmək üçün kitab üzərində yavaĢ-yavaĢ iĢləmək, ya da kitab nöqsansız olmasın deyə pis çəkmək kimi yollara sapmayıb. HəmiĢəkindən daha da böyük Ģövq və əqidəylə çalıĢıb. Təkcə yaĢadığı evində sübh namazından sonra iĢləməyə baĢlayar, gecəyarısı Ģamların iĢığında yorğun gözlərindən əzab yaĢları axana qədər elə eyni atları, sərvləri, aĢiqləri, əjdahaları və yaraĢıqlı Ģahzadələri rəsm eləyərmiĢ. Çox vaxt heratlı qədim ustadların hazırladıqları bir səhifəyə günlərlə baxar, bir yandan da heç baxmadığı kağıza eyni rəsmi olduğu kimi çəkərmiĢ. Axırda Qaraqoyunlu Cahan Ģah üçün hazırladığı kitab baĢa çatır, ustad nəqqaĢ gözlədiyi kimi, əvvəlcə təriflənib qızıla tutulur, sonra ucu sivri tuğ iynəsiylə kor edilir. ġeyx Əli heç ağrısı belə kəsilmədən dərhal Heratdan çıxıb Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin yanına gedir. «Bəli, koram», – ona deyib. «Amma son bir ildə nəqĢ elədiyim kitabın bütün
ən gözəl kitabı nəqĢ eləyə bilərəm. Çünki gözlərim artıq bu dünyanın yaramazlığına iliĢib qalmadığına
152 görə Allahın bütün gözəlliklərini yaddaĢımdan ən saf tərzdə çəkə bilərəm». Uzun Həsən böyük ustad nəqqaĢa dərhal inanır, ustad da sözünün üstündə durub, mövcud olan ən möcüzəvi kitabı Ağqoyunlu xaqanına əzbərdən çəkir. Daha sonra Ağqoyunlu Uzun Həsənin Qaraqoyunlu Cahan Ģahı Bingöl yaxınlığında bir hücümla yenib, öldürməsinin arxasında müzəffər xaqanın yeni kitabının verdiyi mənəvi güc olduğunu hamı bilir. Həmin möcüzəvi kitab ustad ġeyx Əli Təbrizinin rəhmətlik Cahan Ģaha hazırladığı əvvəlki kitabla birgə müzəffər Uzun Həsən rəhmətlik Fatih Sultan Mehmet xana Otluqbeli savaĢında məğlub olanda PadĢahımızın xəzinəsinə qatılıb. Görənlər bilir.
BE Cənnətməkan Qanuni Sultan Süleyman xəttatlara daha çox qiymət verdiyinə görə zamanın bəxtsiz nəqqaĢları bu danıĢacağım hekayəni nəqşin xətdən daha vacib olduğuna misal kimi danıĢırlarmıĢ, amma hər diqqətlə dinləyənin baĢa düĢəcəyi kimi, bu hissə korluq və hafizə barədədi. Cahan hakimi Teymurun ölümündən sonra bir- birilərinə hücum eləyib aralarında rəhmsizcəsinə savaĢan oğullarının və nəvələrinin bir-birilərinin Ģəhərlərini fəth eləyəndə atdıqları ilk addım öz
153 adlarına pul buraxıb, məsciddə xütbə oxutmaq idi. Ġkinci addım isə bir-birilərindən ələ keçirdikləri kitabları parçalayıb, əvvəlinə özlərini «cahan hakimi» kimi öyən ithaf və yeni titul qoyub yenidən cildlətmələriydi ki, görənlər həmin hökmdarın kitabına baxıb cahan hakimi olduğuna inansınlar. Onlardan biri, Teymurun nəvəsi Uluqbəyin oğlu Əbdüllətif Heratı ələ keçirəndə xəttatlarını, nəqqaĢlarını, cildçilərini atasının adına dərhal kitab hazırlanmasına elə canfəĢanlıqla səfərbər eləyib, onları elə tələsdirirmiĢ ki, parçalanan cildlərdən çıxan rəsmlər, yazılı səhifələr cırılıb yapıĢdırılanda bir-birinə qarıĢır. Hansı kitabın hansı hekayənin parçası olduğuna fikir vermədən rəsmləri necə gəldi cildlədib, kitablar düzəltmək naxıĢsevər Uluqbəyə yaraĢmayacağına görə oğlu Heratın bütün nəqqaĢlarını yığıb rəsmləri sırayla düzmək üçün hekayələrini söyləməyi tələb eləyir. Amma hər beyindən baĢqa bir hekayə çıxır, rəsmlər bir-birinə daha çox qarıĢır. Onda son əlli dörd ildə Heratda hökm sürmüĢ bütün Ģahların, Ģahzadələrin kitablarına gözünün nurunu verəndən sonra unudulan sonuncu qoca baĢ nəqqaĢı axtarıb tapırlar. Rəsmlərə baxan qədim ustadın kor olduğu aĢkara çıxanda təlaĢ baĢlayır, hətta gülənlər də tapılır, amma qoca ustad yeddi yaĢına çatmamıĢ, ağıllı, ancaq oxuyub-yazmağı bacarmayan bir uĢaq istəyir. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|