O‘zbekiston milliy universiteti jurnalistika fakulteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi

O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
JURNALISTIKA FAKULTETI O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI KAFEDRASI O‘ZBEK TILINING SOHADA QO‘LLANISHI 2-amaliyot

O‘ZMU - 2023

Maqsad:

• O‘zbek yozuvi tarixi, yozuvlarning rivojlanish bosqichlari haqida ma’lumot olish va tahlil qilish.
• Mavzuga kreativ yondashishni tashkil qilish.
• Erkin mushohada qilish.
• Mustaqil ishlashga yo‘naltirish.

O‘zbek yozuvi tarixi.
3
O‘zbek yozuvlarining rivojlanish bosqichlari.
Grafika. Imlo va savodxonlik masalalari.
1.
2.
3.
Til va yozuv masalalari. Yozuv haqida umumiy tushuncha
Reja:

1. O‘zbek yozuvi tarixi

Xorazmiy yozuvi ham o‘zbek xalqi ajdodlari tomonidan qo‘llanilgan yozuv bo‘lib, bu yozuv II asrning oxiri III asrning boshlarida xorazmshoh chiqargan pullarda uchraydi.

V-VIII asrlar davomida turkiy xalqlar O‘rxun-Enasoy nomli yozuvdan foydalanganlar. Bu yozuv yodgorliklari Janubiy Sibirning Enasoy daryosi havzalarida va Mo‘g‘ilistonning O‘rxun vodiysida topilgan. Shunga nisbatan qadimgi turkiy yozuv o‘rxun-Enasoy obidalari yozuvi deb ham yuritilgan. Turkiy xalqlarning jahon xalqlari orasida etuk madaniyatga ega bo‘lganliklaridan dalolat beradi. VI-VII asrlardan boshlab turkiy xalqlarda uyg‘ur alfaviti qo`llangan. XIV-XV asrlarda yaratilgan «Baxtiyornoma», «Merojnoma», «Tazkirai avliyo» kabi asarlar uyg‘ur yozuvida ko‘chirilgan.

VII-VIII asrlarda arablar istilosi bilan bog‘liq holda o‘rta Osiyoda arab yozuvi tarqala boshladi. Bu yozuvdan 1200 yil davomida to 1929-yilga qadar foydalanildi. Arab yozuvi o‘zbek tili xususiyatlariga ko‘p jihatdan muvofiq kelmas edi. Arab yozuvi bilan birga uyg‘ur yozuvi ham iste’molda bo‘ldi. Bu asrlarda arab va uyg‘ur yozuvi baravar ishlatildi. 1929-yildan lotin alifbosi asosidagi yangi yozuvga o‘tildi. Bu yozuvdan qisqa muddat, 11 yil ichidagina, 1940-yilgacha foydalanildi.