O‘zbekiston milliy universiteti jurnalistika fakulteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi

1940-yil 7-maydan rus grafikasi asosidagi kirill yozuviga o‘tildi. Bu yozuv o`zbek tili tovushlar tizimini to‘liq ifodalay olmagani uchun unga qo‘shimcha shakllar kiritildi (o‘, q, g‘, h).

1993-yil 2-3 - sentyabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashida lotin alifbosiga o‘tish to‘g‘risida qonun qabul qilindi. Lotin yozuvidan jahon xalqlarining 30 foizi foydalanadi. Bu esa o‘zbek xalqining jahon tizimiga kirishini tezlashtiradi.

1996-yildan lotin alifbosi asosidagi o‘zbek yozuvi amalga joriy etildi…..

Matnni davom ettiring.

Eski o‘zbek yozuvi

• Eski o‘zbek yozuvi – arab grafikasi asosida shakllangan va XI asrdan XX asrning boshlarigacha qo‘llangan o‘zbek yozuvi; arab alifbosidagi 28 ta harfga arab tilida bo‘lmagan, lekin eroniy va turkiy tillarga xos bo‘lgan tovushlarni ifodalash 4 ta harf qo‘shish bilan shakllantirilgan. Ushbu harflar arab alifbosidagi tayyor harflarga qo‘shimcha nuqta yoki chiziq orttirish bilan hosil qilingan va ularning har biri alifbo o‘ziga asos bo‘lgan harfdan keyin joylashtirilgan; ularning nomlanishi ham asos harflarning nomlanishiga moslashtirilgan.

Yozuv turlari

Piktografik yozuv
Ideografik yozuv
Iyeroglifik yozuv
Lotincha “pictim” - “rasm”, “pingo” - “chizaman”, eramizdan taxminan 120 asr oldin turli rasmlar, skulptura va shartli belgilar narsalarni ifodalash uchun qo‘llangan
Grekcha “idea” - “tushuncha”, “grafo” - “yozaman”. Yozuvnning bu turi logografik yozuv deb ham yuritiladi.
Grekcha “iyerogliv” - “muqaddas yozuv”. Bu yozuvni asosan kohinlar bilishgan.

YOZUV TARIXI

• 1. Yozuv ma’lum tarixiy jarayonda shakllandiva kishilar orasidagi ijtimoiy manfaatlar uchun xizmat qildi.
• 2. Kishilik jamiyati erishgan barcha ma’naviy yutuqlar yozuv orqali avloddan avlodga yetkaziladi.
• 3. Yozuv uchun masofa va vaqt ahamiyatsizdir.
• 4. Yozuvning xabar yetkazish imkoniyati tufayli turli masofadagi axborotlar umumiy ma’lumotga aylanadi.
• 5. Yozuv tilning tarixiy taraqqiyot bosqichlarini o‘rganishda muhim ahamiyat kasb etadi.