O‘zbekiston r

1.2.Yustinian hukmronligi davrida tashqi siyosat va urushlar

Yustinian hukmronligining boshlariga kelib, imperiyaning g'arbdagi qo'shnilari V asrda G'arbiy Rim imperiyasi hududida tashkil topgan nemislarning "varvar qirolliklari" deb ataladi. Bu qirolliklarning barchasida bosqinchilar ozchilikni tashkil etgan va Rim madaniyatini meros qilib olgan imperiya aholisining avlodlari yuqori ijtimoiy mavqega erisha olgan. VI asr boshlarida bu davlatlar o‘zlarining taniqli hukmdorlari – Xlodvig boshchiligidagi Shimoliy Galliyadagi franklar, Gundobaddagi Luara vodiysida burgundlar, Buyuk Teodorik davrida Italiyada ostgotlar, Galliyaning janubidagi vestgotlar va Alarik II davrida Ispaniya gullab-yashnadi. , va Trasamund ostida Afrikadagi Vandallar. Biroq 527-yilda Yustinian taxtga o‘tirganda qirolliklar og‘ir ahvolda edi. 508-yilda vestgotlar franklar tomonidan Galliyaning ko'p qismidan quvib chiqarildi, ularning qirolligi Xlovis o'g'illari ostida bo'lingan. 530-yillarning birinchi yarmida burgundiyaliklar franklar tomonidan mag'lubiyatga uchradilar. 526 yilda Teodorikning o'limi bilan Ostrogotlar qirolligida inqiroz boshlandi, garchi bu hukmdorning hayoti davomida ham Vizantiya imperiyasi bilan yaqinlashish tarafdorlari va muxoliflari o'rtasidagi ziddiyat kuchaydi. Xuddi shunday holat 530-yillarning boshlarida Vandallar qirolligida ham yuzaga kelgan.
Sharqda Vizantiyaning yagona dushmani Fors Sosoniylar davlati bo'lib, imperiya 3-asr boshidan qisqa tanaffuslar bilan urushlar olib borgan. VI asr boshlariga kelib, u g'arbda Hind daryosidan Mesopotamiyagacha bo'lgan hududi bo'yicha Vizantiyaga teng bo'lgan gullab-yashnagan va rivojlangan davlat edi. Yustinian saltanatining boshida Sosoniylar davlati oldida turgan asosiy muammolar 5-asrning 2-yarmida chegaralar yaqinida ilk bor paydo boʻlgan eftaliylar xunlarining bosqinchilik xavfining davom etishi, ichki beqarorlik va shoh taxti uchun kurash edi. Taxminan shu davrda zodagonlar va zardushtiylik ruhoniylariga qarshi boʻlgan mashhur mazdakitlar harakati vujudga keldi. Shoh Xosrov I Anushirvon (531-579) hukmronligining boshida bu harakatni qo‘llab-quvvatlagan bo‘lsa, hukmronligining oxiriga kelib bu harakat davlat uchun xavf tug‘dira boshlaydi. Jastin I davrida Fors bilan bog'liq muhim harbiy voqealar bo'lmagan. Diplomatik voqealardan 520-yillarning oʻrtalarida Jastinga oʻgʻli Xosrovni asrab olish va uni Rim imperiyasi vorisi qilishni taklif qilgan Shoh Kavadning tashabbusi diqqatga sazovordir. Bu taklif rad etildi.
Tashqi siyosatda Yustinian nomi birinchi navbatda "Rim imperiyasini tiklash" yoki "G'arbni qayta tiklash" g'oyasi bilan bog'liq. Bu yo'nalishdagi birinchi qadam Afrikaning zabt etilishi va 5-asr boshlarida Rim Shimoliy Afrikasi tomonidan bosib olingan hududlarda paydo bo'lgan Vandallar qirolligining 533 yilda bosib olinishi bo'ldi. Imperator o'z kodeksida ushbu korxonaning maqsadlarini belgilab, oriy vandallari tomonidan pravoslav cherkovidan "haqorat va haqoratlar uchun o'ch olish" va "bunday katta viloyat xalqlarini qullik bo'yinturug'idan ozod qilish" zarur deb hisoblaydi. Bu ozodlikning natijasi aholi uchun "bizning baxtli hukmronligimizda" yashash imkoniyati bo'ldi. Hozirgi vaqtda ushbu maqsad qachon qo'yilganligi haqidagi savolga ikkita nazariya mavjud. Ulardan biriga ko'ra, endi keng tarqalgan G'arbning qaytishi g'oyasi Vizantiyada 5-asr oxiridan beri mavjud edi. Bu nuqtai nazardan kelib chiqadiki, Arianizmga e'tirof etuvchi vahshiy qirolliklar paydo bo'lgandan so'ng, Rimning buyuk shahar va tsivilizatsiyalashgan dunyoning poytaxti maqomini yo'qotganligini tan olmagan, ijtimoiy elementlar omon qolgan bo'lishi kerak. diniy sohada ariylarning hukmron mavqei. G'arbni tsivilizatsiya va pravoslav din bag'riga qaytarish umumiy istagini inkor etmaydigan muqobil nuqtai nazar, vandallarga qarshi urushdagi muvaffaqiyatlardan so'ng aniq harakatlar dasturining paydo bo'lishi bilan bog'liq. Turli bilvosita belgilar buni tasdiqlaydi, masalan, 6-asrning birinchi uchdan bir qismidagi qonunchilik va davlat hujjatlarida qandaydir tarzda Afrika, Italiya va Ispaniyani eslatib o'tgan so'z va iboralarning yo'qolishi, shuningdek, Vizantiyaga qiziqishning yo'qolishi. imperiyaning birinchi poytaxti. Yustinianning diniy qarashlarida taniqli vizantiyalik G. A. Ostrogorskiy tashqi siyosatining kelib chiqishini ko'rgan. Uning fikricha, Xristian hukmdori sifatida Yustinian Rim imperiyasini xristian olamiga o'xshash tushuncha deb hisoblagan va xristian dinining g'alabasi uning uchun Rim hokimiyatini tiklashdek muqaddas vazifa edi.