O’zbekiston republikasi

Tarbiya jarayoning texnologiyasini quyidagicha sharhlash mumkin:

Tarbilovchini alohida takrorlanmasligini individuallik sifatida tushunmoq lozim. Uning ehtiyojlari strukturasini aniqlash kerak.

Ijobiy emosiyalar vositasida ijobiy xulq - atvor odatlari shakllantirmoq kerak. Ong ham, iroda ham motivlar ierarxiyasini shakillantira olmaydi. Zotan, bir ehtiyojning o’rnini faqat boshqa htiyojgina egallshi mumkin.

Shu ehtiyojlarni qondirish vositalari bilan bolani qurollantirish tarbiya va tarbiyachidan muloqotni ham hamdardlikni ham emas, aynan shu vositalar bilan qurollantirishni kutadi. Arastu aytganidek «Tarbiya uch narsaga ehtiyoj sezadi: istedod, ilmga, mashqqa».

Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari

Konfutsiy «Eskini o’zlashtirgan va yangini tushunishga qodir insongina tarbiyachi bo’la oladi» degan edi. Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq butun mamlakat miqqiyosida ta’lim – tarbiya ilm fan kasb – hunarga o’rgatish sohalarini isloh qilishga nihoyatda katta zururat sezila boshladi. Bugungi kunda tarbiya jarayonida ham qator o’zgarishlar amalga oshirilmoqda. SHuni ta’kidlash lozimki,ma’rifat xalqimiz millatimiz qonidadir. Ananaviy sharqona qarashga ko’ra, ma’rifatliliylik faqat bilim va malaka emas, ayni paytda chuqur ma’naviyatva go’zal axloq degani hamdir.
Bir ijtimoiy jamiyatning ikkinchisiga lamashishi shuningdek milliy mustaqillik va uning ne’matlari republikamiz fuqarolarida tub o’zgarishlarni vujudga keltirmoqda. Milliy tuyg’u, qiyofa, xarakter, tab, kuy, raqs, ma’naviyat, qadriyat hamda ruhiyat ta’siri ostida o’zining tub mrohiyatini aks ettira boshladi.O’tmishning boy me’romi, uning ananalari milliy istiqlol tufayli o’z egalariga qaytarib berildi. Fuqarorlarning ijtimoiy ongi asta – sekin o’zgarib borishi natijasida etnopsixologik xususiyatlar tiklana boshladi. Milliy umubashariylik xislatlari o’rtasida adolatlilik, teng xuquliylik aloqalari o’rnatilmoqda.

21 asrda shaxs shakllanishida, uning tarbiyalanganlik darajasini diniy, xususan «Hadis» ilmining ahamiyati kattadir. Shaxslararo munosabatda tenglik, g’amxo’rlik, samimiylik. O’zaro yordam , sempatia. Antipatiya hamdardlik, sevgi muhabbat singari milliy xususiyatlarni tarkib toptirishda hadislarning roli yanada ortmoqda.





O’zbek oilasida tarbiya mohiyati mazmuni tarbiyaning kundalik va istiqlol rejasi bolalarga ta’sir o’tkazish vositasini tanlash va undan unumli foydalanish o’ziga xos xususiyatga ega, chunki uning asosida xalq ananalari yotadi.





O’zbek xalqining etnopsixologik xususiyatlaridan unumli foydalanish har tomonlama taraqqiy etgan inson shaxsini tarkib toptirishda muhim rol o’ynaydi. Abdulla Avloniy aytganidek: «Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot yo najot yo halokat yo saodat yo falokat masalasidir».





Yosh avlod tarbiyasida milliy ruhiyat, umuminsoniy, xalqchil milliy qadriyatlar, urf odatlar , an’analar yetakchi o’rin tutmoqi lozim. (Tarbiya etnopsixologik va etnopedogogik munosabat). Bular orqali yoshlarda qo’yidagi fazilatlarni tarbiyalash lozim.







NAZORAT UCHUN SAVOLLAR:
Tarbiya - bu qanday jarayon?
Shaxsni tarbiyalashning asosiy yo’nalishlari nimalardan iborat?
Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni ko’rsating?
«Tarbiyasi qiyin» bolalar klassifikasiyasini keltiring.
Tarbiya jarayonining samaradorligini oshiruvchi psixologik mexanizimlar nimalardan iborat?
Tarbiyaning entopsixologik masalalari qanday?