O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent moliya instituti

Bozor tizimida marketingni tutgan o’rni

Marketing bozor tizimida hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki u mahsulot va xizmatlar haqida xabardorlikni yaratadi, brend identifikatorini yaratadi va korxonalar va ularning mijozlari o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatadi. Bu korxonalarga mijozlar ehtiyojlarini aniqlash, ularning afzalliklarini tushunish va ushbu ehtiyojlarga javob beradigan mahsulot yoki xizmatlarni loyihalashda yordam beradi.⁶
Marketing, shuningdek, korxonalarga o'zlarining noyob savdo nuqtalarini ta'kidlab, raqobatchilardan ajralib turishga yordam beradi. Samarali marketing strategiyalari orqali korxonalar o'z mahsulotlari yoki xizmatlariga talabni yaratishi, sotishdan tushgan daromadni oshirishi va pirovardida iqtisodiy o'sishni ta'minlashi mumkin.
Bundan tashqari, marketing potentsial xaridorlarga mahsulot va xizmatlar haqida ma'lumot berish orqali bozorda tovar va xizmatlar almashinuvini osonlashtiradi. Bu, shuningdek, ko'proq mijozlarni jalb qilish uchun korxonalar o'z mahsuloti yoki xizmatlari sifatini yaxshilashga undaydigan raqobat muhitini yaratishga yordam beradi.
Marketing bozor tizimida bir necha sabablarga ko'ra muhim ahamiyatga ega:
1. Talabni oshiradi: Marketing mahsulot va xizmatlar haqida xabardorlikni shakllantirishga yordam beradi, bu esa o'z navbatida ularga bo'lgan talabni oshiradi. Bu ortib borayotgan talab korxonalar uchun yuqori savdo va daromadga olib keladi.
2. Brend imidjini yaratadi: Marketing brend yoki biznes uchun ijobiy obro‘-e’tiborni shakllantirishga yordam beradi, bu esa mijozlarning sodiqligini oshirishga va biznesni takrorlashga olib kelishi mumkin.
3. Korxonalarga raqobatda yordam beradi: Raqobatbardosh bozorda marketing korxonalarga o'zlarining noyob savdo nuqtalari va qiymat takliflarini ta'kidlash orqali raqobatchilardan ajralib turishiga yordam beradi.
4. Muloqotni osonlashtiradi: Marketing korxonalar uchun o'z mijozlari va maqsadli auditoriyasi bilan muloqot qilish uchun platformani taqdim etadi, bu ularga o'z ehtiyojlari va afzalliklarini yaxshiroq tushunish imkonini beradi.
5. Iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlaydi: Samarali marketing strategiyalari korxonalarning o'sishi va kengayishiga yordam beradi, bu esa ish o'rinlarini yaratish va innovatsiyalarni rivojlantirish orqali umumiy iqtisodiy o'sishga hissa qo'shadi.
Umuman olganda, marketing bozor tizimida hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki u korxonalarga raqobat muhitida muvaffaqiyat qozonishda yordam beradi, shuningdek, iste'molchilarga ularning ehtiyojlariga javob beradigan mahsulot va xizmatlar haqida ma'lumot berish orqali foyda keltiradi.



2-rasm. Raqamli marketingning dasturiy ta’minot bozoridagi ulushi.⁷
Yuqoridagi rasmda 2015-yildan 2022-yilgacha bo’lgan davrlardagi raqamli marketingning dasturiy ta’minot bozoridagi ulushi Shimoliy va Lotin Amerikasi hamda Yevropa davlarlari uchun aks ettrilgan bo’lib, undagi sonlar milliard AQSH dollarida ifodalangan. Ushbu diagrammaga ko’ra raqamli marketingning bozordagi ulushi yildan yilga yuqori darajada o’sganligi ko’rsatilgan. Bunga misol qilib aytadigan bo’lsak, 2017-yilda uning bozordagi ulushi 37,5 milliard dollarni tashkil etgan bo’lsa, 2022-yilga kelib bu summa deyarli ikki barobardan oshganligini ushbu 75,0 millard dollar yaqqol isbotlab turibdi.
Yuqoridagi ma’lumotlarni va diagrammadagi xulosalarni birlashtirib quyidagicha izoh berish to’g’ri bo’ladi. Marketing hech qachon bozor tizimidagi o’z o’rnini yoqotmaydi. Aksincha, zamon rivojlangan sari bu sohaning yangi va ommalashgan ko’rinishlari paydo bo’laveradi, misol qilsak o‘sha bozor tizimining katta ulushiga ega bo’lgan raqamli marketing sohasi va hokazolardir.

Xulosa
Xulosa qilib aytganda marketingning yakuniy maqsadi kompaniya uchun foydali o'sishga erishish bilan birga mijozlar uchun qiymat yaratishdir. Muvaffaqiyatli marketing iste'molchilarning xatti-harakatlarini, bozor tendentsiyalarini, raqobatni va mijozlarni jalb qilish va ushlab turish uchun samarali muloqot strategiyalarini chuqur tushunishni talab qiladi. Marketing qoidalarini umumlashtiradigan bo’lsak marketing qoidalari korxonalar uchun biznes maqsadlariga erishishda iste'molchilar ehtiyojlarini qondiradigan samarali strategiyalarni yaratish uchun asos yaratadi.
Marketing bozor tizimining muhim jihati boʻlib, korxonalarga mijozlar bilan bogʻlanish, oʻz mahsulotlariga talabni yaratish, sotishni ragʻbatlantirish, innovatsiyalarni rivojlantirish va iqtisodiy oʻsishga hissa qoʻshish imkonini beradi. Samarali marketing strategiyalarisiz korxonalar raqobatbardosh bozor muhitida omon qolish uchun kurashadilar.
Marketing sohasining boshqa sohalardan ko’ra bir necha ustunliklari bor va bu soha yaqin va uzuoq kelajakda yo’qolish xavfiga ega bo’lmagan va aksincha yildan yilga asrlardan asrga rivojlanib boruvchi soha ekanligini yuqoridagi ma’lumotlar va aniq tayyorlangan jadvallardan bilib olishimiz mumkin.
Nega marketing o’z muhimlik darajasini hech qachon yo’qotmaydi?
Yuqoridagi savolga shunday javob berish o’rinli bo’ladi. Inson ehtiyojlari cheksiz va uni to’la qonli qondirishning hech qanday iloji yo’q, shundan xulosa qilib aytadigan bo’lsak, ishlab chiqaruvchi tadbirkorlar ham iste’molchilar ehtiyojlarini qondirish uchun yangidan yangi va ajab tovur tovar va hizmatlarni o’ylab topishdan to’xtashmaydi. Bu o’z navbatida marketologlarga bo’lgan talablarni keltirib chiqaradi. Bu jarayon uchun hayotiy misol keltiradigan bo’lsam, siz tadbirkor sifatida hali hech kimda yo’q tovar yoki hizmat ko’rsatish jarayonini yo’lga qo’ydingiz, ishbilarmon sifatida siz o’z mahsulotingizni reklama qilmasangiz yoki aholi uchun tadbiq etmasangiz, mahsulotingiz yoki hizmat ko’rsatishingiz qanchalik zamonaviy, qulay va ko’p tarmoqli bo’lishidan qat’iy nazar siz inqiroz sari yuz tutasiz, bu holatni oldini olish uchun esa marketingdan foydalanishingiz o’rinli bo’ladi. Qisqa qilib yakunlasam, marketing har bir biznes va barcha iqtisodiyot shaklida muhim ahamiyat kasb etgan sohadir.