O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vaziligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZILIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
FUQAROLIK JAMIYATI VA HUQUQ TA’LIMI KAFEDRASI
MILLIY G‘OYA, MA’NAVIYAT ASOSLARI VA HUQUQ TA’LIMI BAKALAVR YO‘NALISHI
“TARBIYA” FANIDAN


Kurs ishi
Mavzu: Ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosidan Tarbiya fanida foydalanish metodikasi.
Bajardi: Qo‘chqorov In’omjon
Ilmiy rahbar: PhD, dot. Tashanov Abduxoliq
Toshkent - 2022
Mundarija

Kirish 3
I BOB. Ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosining tarbiyaviy ahamiyati. 5
1.1. Sharq mutafakkirlarining tarbiyaning ahamiyati haqidagi fikrlari 5
1.2. Mutafakkirlarning oilada bola tarbiyasini tashkil etishga oid usullari va ularning amaliy tahlili 7
1.3. Sharq mutafakkirlari asarlarida ta'lim - tarbiya masalasining yoritilishi 10
II BOB. Ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosidan foydalanish metodikasi. 16
2.1. Sharq mutafakkirlarining ta'lim - tarbiya tog‘risidagi ilmiy metodikalari 16
2.2. Allomalar tarbiyaviy-ahloqiy qarashlarining bugungi kundagi amaliy ahamiyati 19
Xulosa 26
Foydalanilgan adabiyotlar 28

Kirish

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Ushbu kurs ishida ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosidan Tarbiya fanida foydalanish metodikasiga atroflicha ilmiy-nazariy asoslar bilan yondashishga harakat qildim. Shuningdek, Sharq mutafakkirlarining ijodiy faoliyatidagi ta'lim-tarbiyaga oid yondashuvlar, g‘oyalar, qarashlarni yosh avlodning ongiga singdirishda tarbiya usullari va vositalarini bilish, hayotda ulardan to‘g‘ri foydalanish pedagogik ta'lim jarayonida o‘qituvchining pedagogik mahoratidagi muhim xususiyatlardan biri ekanligi ochib berilgan.
O‘zbek xalqi o‘zining uzoq tarixi davomida yaratilgan ta'lim-tarbiyaga oid boy merosga ega. Bundan tashqari, avlodlarda insonparvarlik, kamtarlik, mehnatsevarlik, do‘stlik, iymon-e'tiqod, mehr-oqibat, odoblilik kabi umuminsoniy fazilatlarni shakllantirishning o‘ziga xos tajribasini to‘plagan. Bizga ma'lumki, ma'naviy-axloqiy fazilatlar hech qachon o‘z-o‘zidan vujudga kelmaydi, balki ulaming kelib chiqishining haqiqiy manbai, ularni keltirib chiqargan sabablar va harakatga keltiradigan kuchlar mavjuddir. Zero, har qanday axloqiy qoidalar muayyan tarixiy zaruriyat natijasiga vujudga keladi va muayyan qonuniyat asosida rivojlanib boradi. Shuni alohida ta'kidlab o‘tish kerakki, Sharq mutafakkirlarining ta'lim-tarbiyaga oid qarashlari bu tajribaning shakllanishiga ulkan ta'sir ko‘rsatgan.
Tarbiya ham ota-onalarning burchi va farzandlarning haqqidir. "Tarbiya" so‘zi arabcha "robba" fe'lidan olingan bo‘lib, o‘stirdi, ziyoda qildi, rioyasiga oldi, rahbarlik qildi va isloh qildi ma'nolarini bildiradi. Musulmon ulamolar "tarbiya"ni bir necha xil ta'rif qilganlar. Jumladan, imom Bayzoviy quyidagicha ta'riflaydi: "Tarbiya bir narsani asta-sekin kamoliga yetkazishdir" Rog‘ib Asfihoniy tarbiyani quyidagicha ta'rif qiladi: "Tarbiya bir narsani bir holdan ikkinchi holga o‘tkaza borib, batamomlik nuqtasiga yetkazishdir. Tarbiyaning ma'nolaridan biri, insonning diniy, fikriy va axloqiy quvvatlarini uyg‘unlik hamda muvozanat ila o‘stirishdir" Islomda bolalar tarbiyasi ota-onaning eng mas'uliyatli va uzoq davom etadigan burchlaridir. Boshqa burchlar ba'zi ishlarni qilish yoki mulkni sarflash bilan oxiriga etadi. Ammo tarbiya mas'uliyati bardavom bo‘ladi. Zotan, ota-onaning farzand ne'matiga haqiqiy shukrlari ham aynan tarbiya mas'uliyatini sharaf bilan ado etish orqali yuzaga chiqadi¹.
Odob masalasini insoniyat tarixida to‘laqonli ravishda Islom boshlagan, desak mubolag‘a qilmagan bo‘lamiz. Islomda kishining hayotidagi har bir narsaning o‘z odobi bor. Dunyodagi odobga bag‘ishlangan asarlarning asosini va ko‘piligini Islom halqlari vakillari tomonidan yozilgan asarlar tashkil qiladi, degan gapda zarracha mubolag‘a yo‘q. Qadimda Sharq mutafakkirlari tomonidan ilgari surilgan qarashlar hamda g‘oyalar bugungi kunda ham muhim ta'lim-tarbiyaviy manba sifatida yoshlar ongi va qalbiga ma'naviy ozuqa berib kelmoqda.
Ushbu kurs ishida ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosidan Tarbiya fanida foydalanishning zaruriyati hamda davr talabi ekanligini ko‘rib chiqamiz.
Darhaqiqat, ulug‘ mutafakkirlarining ahloq va odobga oid ilmiy merosidan Tarbiya fanida foydalanish ta’lim jarayoning samaradorligini bir necha barobar oshirishi tadqiqotchilar tomonidan isbotlangan.