O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

6-mavzu.
Badiiy tahlilning yetakchi tamoyillari.
Badiiy asar mohiyati 
muayyan tamoyillarga suyangan holdagina ochilishi mumkinligi. Badiiy tahlilda 
boshqa ilmlardagi kabi bir xil xulosa chiqarish mumkin emasligi. Tahlilning 
xolis va asosli ekanini ta’minlash uchun a) tugal tahlilning bo‘lishi mumkin 
emasligi; b) har qanday tahlilning shaxsiy mulohaza ekanligi; v) ba
diiy asar 
g‘oyani ifodalash vositasi emasligi; g) badiiy asar voqelikning nusxasi bo‘l
- 
masligi; d) har qanday xulosa faqat badiiy matndan keltirib chiqarilishi kerakligi 
singari tamoyillar borligi. Badiiy tahlilning bulardan tashqari yaxlitlik, 
tizimlilik
, estetik asoslarning ustuvorligi, emotsionallik, individuallik, tarixiylik, 
asoslilik singari ham bir qator tamoyillari mavjudligi.
7- mavzu. Bolalar adabiyotini badiiy tahlil turlari va yo‘nalishlari.
Tahlil 
qilinayotgan asarga qaysi jihatdan yondashish, uning qanday qirrasini tadqiq 
etish lozimligini aniqlash tahlilning yo‘nalishini tayin etishi. Ilmda badiiy 
tahlilning: tipologik, funksional, falsafiy, psixologik va filologik singari 
yo‘nalishlari ko‘rsatilishi. Badiiy tahlilning saviyasi ko‘p jihatdan uning qanday 
yo‘nalishda amalga oshirilganligiga bog‘liq ekani. Badiiy asarni qay darajadadir 
to‘laroq anglash uchun uni ilmiy tadqiq etishning uch bosqichi to‘la bosib 
o‘tilishi zarur. Bunda tahlil yechimi a) boshlang‘ich idrok darajasida asarni 
butunisi
cha anglash; b) keyin uni unsurlari bo‘yicha sinchiklab tahlil qilish; v) 
ilmiy tadqiqot natijalarini tizimli yo‘sinda umumlashtirish, ya’ni sintezlash 
singari bosqichlardan iborat
bo‘lishi ko‘zda tutiladi. 
8-mavzu. Bolalar adabiyotiga doir epik va lirik asarlar tahlili. 
Hayot 
hodisalari, inson taqdiri, qahramonlar ruhiyati tovlanishlari tafsilotlar tasviri 
asnosida idrok etilishi lozim bo‘lgan epik asarlarda tahlilning o‘ziga xos tarzda 
amalga oshirilishi lozimligi. 
Lirik asarlar junbushga kelgan hissiy
ot ifodasi sifatida yuzaga kelgani va ruhiyat 
manzaralari aks etgani uchun ham tahlil jarayonida sezimlar, tuyg‘ular tizimi 
tasviriga ustuvor ahamivat berilishi lozimligi. 

---