O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti yuldashev Ulmasbek Abdubanapovich

Dasturning ishchi oynasi 
Dastur oynasining markazida varaq rasmi joylashgan, u ishchi soha deb 
yuritiladi. Ishchi sohada va undan tashqarida tasvir chizish imkoniyati mavjud, 
biroq chop qilinayotganda faqat ishchi sohada chizilgan tasvir chiqariladi. 
Ranglarni boshqarish uchun oynaning o‘ng qismida joylashgan ranglar 
majmuasidan foydalaniladi. Holat satrida esa muharrir bilan ishlashni 
engillashtiruvchi turli xildagi ma`lumotlar hosil bo‘ladi. Tasvir chizishda 
qo‘llaniladigan asosiy vositalar uskunalar panelida joylashgan. Unda joylashgan 
tugmalar muharrirda bajariluvchi amallarni tez bajarilishini ta`minlaydi. Xususan, 
Property Bar (Xususiyatlar paneli) alohida ajralib turadi. Undagi tugmalar 
bajarayotgan amallaringizga bog‘liq holda paydo bo‘ladi yoki ko‘rinmaydi. 
Xohlagan paytda joriy holatga mos bo‘lgan tugmaning xususiyatlarini uskunalar 
panelida topishingiz va ishchi oynaning xohlagan tomonida joylashtirish mumkin. 
Shu bilan birga menyu satrining ham o‘rnini o‘zgartirish imkoniyati mavjud. 
Uskunalar panelining bo‘sh qismida sichqonchaning o‘ng tugmasini bosing, 
natijada yordamchi menyu (kontekst) paydo bo‘ladi
.
Yordamchi oynadagi 
o‘rnatilgan 
bayroqcha 
orqali 
uskunalar 
panelida 
qaysi 
bo‘limlar 
joylashtirilganligini ko‘rsatadi.

---

44 
Yordamchi menyu 
Foydalanuvchi panelida joylashgan turli xildagi uskunalardan foydalanishi 
mumkin. Panelidagi uskunalarni birma-bir sichqoncha orqali tanlab, uning 
Property Bar (Xususiyat paneli)ga e`tibor bering, ularning ko‘rinishi har bir 
uskunaga mos ravishda o‘zgaradi. Shu bilan birga holat satridagi ma`lumotlar 
ko‘rinishi ham o‘zgaradi. Muharrir sozlangandan so‘ng tasvir bilan ishlashingiz va 
turli xildagi vektor ob`ektlar yaratishingiz mumkin.
 
Yangi hujjatni yaratish uchun menuning Fayl
(File) va Yangi hujjat buyrug‘i (New) yoki instrumentlar panelidagi maxsus 
tugma bosiladi. Hujjatni ochish uchun, menuning Fayl (File) va Ochish (Open) 
buyruglari yoki instrumentlar panelidagi maxsus tugmalar yordamida amalga 
oshiriladi.
CorelDRAW dasturida bir vaqtning uzida bir nechta hujjatlar bilan ishlash 
imkoniyatlari bor, shu bilan birga kerak bo‘lmagan hujjatlarni yopib qo‘ysa ham 
bo‘ladi. Bu esa menuning Fayl Yopish(Close) buyrug‘i erdamida amalga 
oshiriladi.

---

45 
CorelDraw grafik muxarriri interfeysi. 
CorelDraw vektorli grafikaning Windows amaliyot tizimida ishlaydigan 
taxrirlovchi dasturlaridan biridir. Uning yordamida turli grafik ko‘rinishlarni 
loyixalash, 
foto, 
matn, 
tasvirlar 
ustida, 
ayniqsa 
badiiy 
ko‘rinishdagi 
kompozitsiyalarni taxrirlash bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. CorelDraw 
muxaririni ishga tushirish uchun CorelDraw ning belgisiga borib sichqonchani 
yoki Enter tugmasini bosish kerak.
CorelDraw boshqa grafik muxarrirlarga nisbatan matnlar bilan yaxshi 
ishlaydi, ya’ni nashriyot tizimlarida, masalan, yumoristik yoki boshqacha 
kitoblarni har xil turli o‘lchamdagi harflar bilan yozish mumkin. Siz o‘zingizning 
pasportdagi rasmingizni skanerdan o‘tkazib va CorelDraw yordamida shu 
rasmingizni chiroyli portretga aylantirishingiz mumkin. O‘z-o‘zidan ma’lumki 
bunday professional murakkab grafik muxarrirlarda, ya’ni CorelDraw ning boy 
uskunalari va ranglaridan foydalanib biz o‘zimiz rasm chizishimiz mumkin. 
CorelDraw muxaririda fayllarning kengaytmasi file.cdr ko‘rinishda bo‘ladi. 
Fayllarni import va eksport qilish eng yaxshi qulayliklaridan biri hisoblanadi. 
Ayniqsa, yuklangandan so‘ng dastur ekranga «Xush kelibsiz COREL DRAW
» 
muloqot oynasini chiqaradi va bir nechta variantlarni taqdim qiladi: yangi xujjat 
yaratish (GRAPHIC), oxirgi yaratilgan xujjatni ochish (Orep last edited), mavjud 
xujjatni ochish (Orep GRAPHIC), o‘qitish tizimi (COREL TUROR).

---

46 
Yangi xujjatni yaratish uchun fayl (FILE) tafsiyanomasida yangi (NEW) 
komandasini bajariladi. Mavjud xujjatni ochish uchun fayl tafsiyanomasida ochish 
(Oren) komandasi bajariladi.
COREL DRAW dasturi bir necha xujjatlarni bir vaqtda ochish imkoniyatiga 
ega, u xolda shu paytda kerak bo‘lmagan xujjatlarni yopish ko‘zda tutilgan. 
Tafsiyanoma Fayl (FILE) bo‘limida yoping (Zakrыt, Slose) komandasi 
bajarilganda aktiv xujjat yopiladi.
Dastur yuklangandan so‘ng ekranda paydo dastur oynasiga foydalanuvchining 
interfeysi deyiladi. Interfeys inson va kompyuter orasida boglovchi bo‘lib ishlash 
uchun panel, uskunalar, muloqot oynasi va x.k larni taklif etadi. Foydalanuvchi 
interfeysiga saxifa, bosh tafsiyanoma, xujjatlarni aks ettiruvchi ishchi oynalari 
hamda tasvirlarni muxarrirlashni amalga oshiruvchi har xil panellar to‘plami 
kiradi. Oynaning markazidagi katta oq maydon ishchi xudud bo‘lib,u xar bir xujjat 
uchun aloxida - aloxida ochiladi. Ekranning yuqori qismida joylashgan bosh 
tafsiyanoma bo‘limlari quyidagicha nomlanadi:
•
Fayl (File)
•
Taxrirlash (Redaktirovaniye, Edit)
•
Ko‘rinish (Prosmotr, View)
•
Kompanovka (Layout)
•
Boshqaruv (Upravleniya, Arrange)
•
Effektlar (Effects)
•
Nuqtaviy tasvir (Toch.izob, Vitmaps)
•
Matn (Text)
•
Servis (Tools)
•
Oyna (Okno,Windows)
•
Yordam (Pomox, Ne1r) Bu komandalarning xar biri funksional jixatdan 
yaqin bo‘lgan amallarni bajaradi, masalan: matn tafsiyanomasi matn bilan 
ishlaydigan komandalardan iborat, effekt tafsiyanomasi nuqtaviy va vektorli 
grafikani yaratadigan komandalar to‘plamidan iborat.
Xossalar qatori (Property Var).

---

47 
Xossalar qatoridagi ( Property Var) maydonlar va tugmalar to‘plami 
ishlatilayotgan asbob yoki belgilangan ob’ekt turiga boglik xolda
ko‘rinishga ega bo‘ladi, masalan, matn blokka olinganda xossalar qatorida 
matn parametrlari aks etadi.
SOREL DRAW ob’ektlar belgilanmagan xolatda xossalar qatorida (Property 
Var) xujjatning umumiy parametrlari beriladi, masalan: varaqning formati, 
joylashuvi va boshqalar.
Xolat qatori (Status Var).
Ishchi ekranning pastki qismida xolat qatori (Status Var) joylashgan bo‘lib 
turli xil xizmat ma’lumotlarini aks ettiradi: parametrlar, obvodka va ranglar, harf 
parametrlari ajratilgan ob’ektlar xakida ma’lumot va faol uskunalar haqida 
ma’lumot. Bu qatorning, ko‘rinishi holati va tarkibini o‘zgartirish mumkin.
Dastur ishga tushirilgandan keyin ekranda dastur oynasi nomayen bo‘ladi, bu 
oyna foydalanuvchi interfeysi (user interface) yoki ishchi joyi (workspace) deb 
ataladi.
Interfeys foydalanuvchi va komputer orasidagi mulaqotni o‘rnatadi, ishlash 
uchun kerak bo‘lgan barcha sharoitni yaratadi.
Shuni nazarda tutish kerakki, interfeys foydalanuvshi tomonidan uzgartilgan 
bo‘lib o‘z ko‘rinishidan o‘zgacha bo‘lishi ham mumkin.

---

48 
Foydalanuvchi interfeysi quyidagilardan tashkil topadi: sarlavha, bosh menu, 
hujjarlarni ko‘rish ushun ishchi oynalar, tasvirlarni redaktorlash ushun bir nechta 
panellar yigindisidan.
Oynaning markazidagi katta bo‘sh joy 
ish joyi
deb nomlanib har bir hujjat 
uchun yangi ochiladi.
Bosh menu Ekranning yuqorigi qismida bosh menu buyruqlari (menu bar) 
joylashgan bo‘lib u quyidagilardan tashkil topadi:
•