O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul’teti ijtimoiy-madaniy faoliyat kafedrasi
KIRISH Mavzuning dolzarbligi
Yüklə 372,08 Kb.
|
| KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, milliy qadriyatlarimizga, adabiyotimizga bo‘lgan e'tibor kuchaydi. O‘zbek xalq badiiy ijodi ham ma'naviy boyligimiz hisoblanadi. Mustаqillik хаlqimiz, millаtimiz tаrаqqiyoti uchun kеng ufqlаr оchib bеrdi. Har bir sohada bo’lgani kabi ijod sohasida ham yangilanishlar, islohotlar yuz berdi. Adabiyotga, ijodkorlarga e’tibor yanada kuchaydi. Birgina “Zulfiya” nomidagi Davlat mukofotining ta’sis etilishi buning yorqin dalilidir. Barchamizga ma’lumki, sobiq sho’rolar davrida boshqa soha vakillari qatorida ijod ahliga ham oson bo’lmagan. Bu haqida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning “Tabiiyki, davr taqozosiga ko`ra, yozuvchilar yashash uchun, o`z iste'dodini ro`yobga chiharish uchun kommunistik tuzum bilan murosa qilishga majbur bo`lgan. Shu ma'noda, mustabid tuzum davrida vijdon azobini kim ko`proq tortgan, desa, men, doimo bu hayotning ma'no-mazmuni, insonning qadr- qimmati, el-yurt taqdiri haqida qayg`urib yashaydigan odamlar va ularning oldingi qatorida bo`lgan ijod ahli, deb aytgan bo`lardim”, deb aytgan gaplari yozuvchilikning zahmatkash kasbligini isbotlab turibdi. “Mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan so’ng xalqimizning sobiq mustabid tuzum davrida toptalgan haq-huquqlari, milliy an’ana, urf-odat va qadriyatlarimiz, o’zlikni anglash, adolat ustivorligi asosida yashah hayotimiz mezoniga aylandi” 1 . “Mening fikrimcha, - deydi yozuvchilar bilan bo’lgan bir suhbatda Prezidentimiz, - yozuvchilik - bu oddiy kasb emas, xudo bergan iste'doddir. Bu - qismat, peshonaga yozilgan taqdir. Bu kasbga hech qaerda o`qitib, o`rgatib bo`lmaydi. Yozuvchilikning maktabi ham, dorilfununi ham bitta. U ham bo`lsa, bir umr hayotning ichida bo`lish, o`z xalqi bilan hamdardu hamnafas bo`lib yashash, haqiqat va adolatga sadoqat bilan xizmat qilishdir”. Mustaqillik tufayli o`zbek xalqining ko`p asrlik boy tarixiy, ilmiy, madaniy va ma`naviy merosini o`rganish, undan xalqning bebaho mulki sifatida foydalanishga keng yo`l ochildi. Ma`naviy 1 Амалга ошираётган ислоҳотларимизни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти қуриш – ёруғ келажагимизнинг асосий омилидир // Президент Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 21 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасини ўрганиш бўйича ўқув-услубий қўлланма.. – Т.: Ўқитувчи, 2014. – Б. 7. 4
manbai hisoblanadi. Har bir davr o‘z muammosi, konsepsiyasi, poeziyasi va qiyofasiga ega bo‘ladi. Bu hol nafaqat odam, balki jamiyat faoliyatiga ham ta'sir qilib, uning yo‘nalishini ham belgilaydi. Ma'lumki, hayotdagi har bir o‘zgarish inson faoliyatisiz kechmaydi. Bu o‘zgarishlar, yaratishlar inson sa'y-harakati, uning dunyoqarashi, konsepsiyasiga bog‘liq. Akademik D. S. Lixachev qayd etgandek, "davr insonni chetlab, hech narsa yarata olmaydi. Davr inson va uning maqsadi orqali tasvir omiliga aylanadi. Bunda u har kimga har xil ta'sir etadi. Chunki turli davrda insonlarning jamiyatda tutgan o‘rn 2 . Bu jarayondagi yutuq va kamchiliklarni, siyosiy ma'rifiy va ma'naviy qarashlarni inson qalb tug‘yonisiz, iztirobsiz, ma'naviy dunyosiz tasavvur qilish mumkin emas. Inson — bu umumiy tushuncha. Inson deganda biz ko‘proq unda mujassamlashgan umuminsoniy, abadiyatga daxldor tomonlarni nazarda tutamiz. Bunday tomonlardan biri va eng muhimi - tafakkur. Inson tafakkurida o‘zgarish bo‘lmas ekan, hech bir ijtimoiy narsada o‘zgarish bo‘lishi dushvordir. Inson tafakkuridagi o‘zgarish davr va jamiyatdagi o‘zgarish ta'sirida bo‘lishi tabiiy hol, o‘z navbatida, jamiyatning to‘g‘ri yo‘nalishini belgilash bilan birga , o‘zining hayotdagi o‘rni va mavqyeini ham namoyon hamda insoniyat diqqatini jalb qiladi. Bu narsa o‘zbek romanlarida o‘z ifodasini topmoqda. Demak, ularda voqea-hodisalar emas, insonning o‘zi, uning o‘y-fikrlari, alamlari, iztiroblari, ruhiyati, ruhiy olami yetakchilik qilyapti, tasvirlanyapti, ochib berilyapti. Hayotdagi, insoniyat ruhiyatidagi o‘zgarishlarii bugungi o‘zbek romanlari qahramonlari faoliyatida badiiy aks ettirishni o‘z oldiga vazifa qilib qo‘ygan va yorityapti. Shuningdek, u imon va e'tiqod, axloq, ma'naviyatga, milliylikka katta e'tibor beryapti. Bugungi kun romanchiligi kechagi romanchilikdan bir qancha xususiyati bilan farq qiladi. Ya'ni odamning qalb iztiroblari, quvonchlarining betakror tahlili va ruhiyatining turfa ko‘rinishlari inkishofi hamda voqea-hodisalar tasvirining batafsilligi, ularning har biri maqsad sari yo‘naltirilganligi, qahramonlarning o‘ta 2 Лихачев Д. С. Текстология: На материалах русской литературы X - XV веков. –Л., 1983. с.37. 5
o‘ziga xoslikka ega. Agar umumlashtirib aytsak, voqea-hodisadan ko‘ra, insonning, uning qalbi tahlili birinchi o‘ringa chiqqanligi bilan ajralib turadi. Ushbu masalalarni bugungi kun nuqtai nazaridan va istiqlol davrida yaratilgan romanlar vositasida tahlil qilish mavzuning dolzarbligidan dalolat beradi. Yüklə 372,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|