136
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro nomi Narkotiklar nazorati qo‘mitasining
giyohvandlik
vositalari va psixotrop moddalar noqonuniy aylanmasiga qarshi kurash to‘g‘risidagi Konvensiyaning
12-moddasini bajarilishi bo‘yicha 1988 yildagi «Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarni
noqonuniy tayyorlashda ishlatiladigan prekursorlar va kimyoviy moddalar» haqidagi ma’ruzasida
«prekursor» tushunchasi qo‘llaniladi, va quyidagi mazmundagi izoh beriladi: «Birlashgan Millatlar
Tashkilotining giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanmasiga qarshi
kurash to‘g‘risidagi 1988 yil Konvensiyasida I jadval va II jadvalga kiritilgan har qanday
moddani
ifodalash uchun «prekursor» atamasi qo‘llaniladi, faqatgina kontekstga asosan boshqa ibora qo‘llash
talab qilingan hollar bundan istisno ularning asosiy kimyoviy moddalar, qoida bo‘yicha, prekursorlar
yoki asosiy kimyoviy moddalar sifatida belgilanadi». 1988 yil Konvensiyasida bunday moddalarni
ifodalash uchun hech qanday atama qo‘llanilmadi. Buning o‘rniga Konvensiyada «giyohvandlik
vositalari va psixotrop moddalarni noqonuniy tayyorlashda ishlatiladigan» moddalarning hammasini
amaliyotda oddiy «prekursor» so‘zi bilan
ifodalay boshlandi; texnik nuqtai nazardan bu atama
noto‘g‘ri bo‘lmasa ham, Qo‘mita qulay bo‘lishi uchun o‘z ma’ruzasida undan foydalanishga qaror
qildi. Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanmasi muammolari haqidagi
chet el o‘quv-metodik va boshqa adabiyotlarni o‘qiganda matnlarda uchraydigan «prekursor»
atamasiga extiyotkorlik bilan yondoshish zarur. Gap shundaki, u turli xil ma’noga ega bo‘lishi
mumkin: Birlashgan Millatlar Tashkilotining giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar noqonuniy
aylanmasiga qarshi kurash hakidagi 1988 yil Konvensiyasining I Jadval
va II Jadvaliga kiritilgan
hamma kimyoviy moddalar ham, faqat I Jadvalga kiritilgan moddalar ham xuddi shunday. Masalan,
matnda «prekursorlar, reagentlar, erituvchilar» kabi so‘z birikmalari tez-tez uchraydi. O‘zbekistonda
«prekursorlar» atamasini qo‘llash 2000 yil 1 yanvardan kuchga kirgan «Giyohvandlik vositalari va
psixotrop moddalar to‘g‘risi» gi Qonun bilan mustahkamlangan.
Keltirilgan ta’rifga asosan quyidagicha xulosa qilish mumkin:
1. Xalqaro ro‘yxatga olishda «prekursor» atamasini,
bu haqda oldindan izoh berib, prekursor
deganda «giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni qonuniy tayyorlashda ishlatiladigan
moddalar» yoki «BMT ning 1988 yil Konvensiyasi I Jadvali va II Jadvaliga kiritilgan moddalar»
tushuniladi, deb tushunish mumkin.
Dostları ilə paylaş: