63
Quyosh radiatsiyasining eng katta qiymati 21 iyunda (
δ
+23°27
'
), eng kichik qiymati esa
21 dekabrda (
δ
—23°27')
erishadi.
Yerga yoki boshqa biror sirtga tushgan Quyosh nurining bir qismi qaytadi. Sirtdan
qaytgan radiatsiya oqimi
R
ning unga tushgan oqim
Q
ga bо‘lgan nisbati
shu sirt albedosi deb
ataladi. Masalan, qora baxmal uchun albedo 0,5 %, quruq qum uchun 15
—
35, oq kafel 75,
ko’zgu—
85
—
88, alyuminiy
—
85
—
90
va po’
lat albedosi 50
—
60 %ga tengdir.
Janub yo‘nalishida tik o‘rnatilgan va yassi nur qaytargich
bilan jihozlangan shaffof
to‘siqli insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimlarida issiqlik energiyasi manbalari bo‘lib
mazkur shaffof to‘siq orqali isitiladigan xonaga bevosita kiruvchi yig‘indi (to‘g‘ri va sochilgan)
quyosh nurlanishi (
v
kir
t
kir
Q
F q
) va uning pastki asosi bilan sharnirli biriktirilgan yassi nur
qaytargic
h sirtidan qaytgan to‘g‘ri quyosh nurlanishi (
' '
' '
qay
to g
to g
kir
t
kir
Q
F q
) bo‘lganligi sababli ishda
mazkur tipdagi quyoshli isitish tizimlarining issiqlik samaradorligining shakllanishi
qonuniyatlarini yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan manbalarning har biri uchun alohida o‘rganilgan [39].
Agar isitiladigan xonaning shaffof to‘siq orqali issiqlik yo‘qotishlarini uning umumiy
issiqlik yo‘qotishlarini qo‘shib qarasak, u holda yig‘indi quyosh nurlanishining isitiladigan
xonaga bevosita kirishiga asoslangan insolyatsion passiv quyoshli
isitish tizimining issiqlik
samaradorligi
v
kir
Q
ning qaralayotgan shaffof to‘siqning frontal sirtiga tushuvchi yig‘indi quyosh
nurlanishi oqimi
v
tush
Q
ga nisbati ko‘rinishida ifodalanishi mumkin, ya’ni,
1
v
v
kir
tush
Q
Q
. (1.20)
Ikkinchi tomondan,
v
v
kir
tush
Q
Q
nisbat yig‘indi quyosh nurlanishning mazkur shaffof to‘siq
orqali isitilayotgan binoga kirish koeffitsiyenti
kir
ni ifodalagani sababli,
1
v
kir
deb
hisoblashga asos bo‘ladi.
v
kir
Q
va
v
tush
Q
larning qiymatlarini mavjud bo‘lgan hisoblash usu
llari
asosida ishda qaralayotgan tipdagi insolyatsion passiv quyoshli isitish
tizimlarining issiqlik
samaradorligini aniqlash uchun
' '
,
1
,
cos
0, 5
cos
0, 5
1
cos
0, 5 cos
0, 5 1
v
v
v
v
to g
r
r
r
kir
v
kir
g
kir
tush g
kir
r
v
g
tush g
i
i
q
q
i
i
q
q
(1.21)
hisobiy ifoda taklif qilindi. (1.2.21) ifodada
q
- quyosh nurlariga nisbatan normal tekislikka
tushuvchi to‘g‘ri quyosh nurlanishi oqimining yuzaviy zichligi;
,
r
tush g
q
- ufq tekisligiga tushuvchi
sochilgan quyosh nurlanishi oqimining yuzaviy zichligi;
' '
v
to g
kir
va
v
r
kir
- mos ravishda, janub
yo‘nalishida tik joylashtirilgan shaffof to‘siq sirtiga tushayotgan to‘g‘ri
va sochilgan quyosh
nurlanishlarining mazkur to‘siq orqali isitiladigan xonaga kirish koyeffitsiyentlari;
i
v
va
i
g
- mos
ravishda, janub
yo‘nalishida tik joylashgan va ufq tekisliklariga tushayotgan to‘g‘ri quyosh
nurlanishining tushish burchaklari;
-
shaffof to‘siq atrofidagi jismlarning yig‘indi quyosh
nurlanishini integral qaytarish koeffitsiyenti.
Janub yo‘nalishida tik o‘rnatilgan va qalinligi (
) 0,004 m, nurlanishni susaytirish
koeffitsiyenti (
k
) 0,18 1/m va sindirish koeffitsiyenti (
n
) 1,52 bo‘lgan
ikki qavatli deraza
shishasidan iborat bo‘lgan shaffof to‘siq uchun bajarilgan hisoblash natijalariga ko‘ra
qaralayotgan tipdagi insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimlarida
1
ning qiymatlari yetarli
katta (0,68) va kun davomida nisbatan barqaror. Tush paytida quyoshning balandligi oylar
davomida o‘zgarishi sababli
1
ning o‘rtacha kunlik qiymati isitish mavsumining noyabr va
fevral oylarida 0,64÷0,66 va mart oyida 0,60÷0,62 ni
tashkil qila
di (2.2.2-2.2.3-jadvallar).
1-jadval
Sana
Kunning soatlari ,
12
11,13
10,14
9,15
8,16
7,17
64
20.XI
0,680
0,680
0,680
0,661
0,611
0,518
30.XI
0,680
0,680
0,680
0,663
0,621
0,531
9.XII
0,680
0,680
0,680
0,666
0,630
0,540
21.XII
0,680
0,680
0,680
0,666
0,630
0,540
31.XII
0,680
0,680
0,680
0,666
0,630
0,540
10.I
0,680
0,680
0,680
0,663
0,621
0,54
20.I
0,680
0,680
0,680
0,6615
0,617
0,5175
30.I
0,680
0,680
0,673
0,657
0,594
0,504
9.II
0,680
0,680
0,666
0,648
0,585
0,470
19.II
0,680
0,670
0,666
0,630
0,55
0,440
1.III
0,666
0,677
0,650
0,620
0,500
0,370
11.III
0,666
0,657
0,630
0,576
0,470
0,315
21.III
0,640
0,640
0,610
0,540
0,440
0,220
2-jadval
sana
1
20.XI
0,6665
30.XI
0,6657
9.XII
0,6664
21.XII
0,6667
31.XII
0,6664
10.I
0,6658
20.I
0,6635
30.I
0,6597
9.II
0,6551
19.II
0,6466
1.III
0,6438
11.III
0,6234
21.III
0,6088
Yig‘indi quyosh nurlanishining isitiladigan xonaga bevosita kirishiga asoslangan
insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimlaridan farqli ravishda yassi nur qaytargichli
insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimlarining issiqlik samaradorligi (
2
)
' '
qayt
to g
kir
Q
ning nur
qaytargichning oynaviy sirtiga tushuvchi to‘g‘r
i quyosh nurlanishi oqimi
' '
r
to g
tush
Q
ga nisbati, ya’ni
' '
2
' '
qayt
r
to g
kir
to g
tush
Q
Q
(1.22)
dan aniqlanadi.
O‘z navbatida,
' '
cos
r
to g
tush
r
r
Q
q F
i
(1.23)
' '
' '
cos
qayt
qayt
to g
yor
to g
kir
d
kir
r
r
Q
q F
R
i
(1.24)
va bu yerda
r
F
- nur qaytargichning oynaviy sirti maydoni;
r
i
-
to‘g‘ri quyosh nurlanishining
nur qaytargich oynaviy sirti tekisligiga tushish burchagi.
yor
d
F
-
shaffof to‘siq
sirtining nur
qaytargich sirtidan qaytgan to‘g‘ri nurlanishi bilan yoritilgan qismining maydoni;
' '
qayt
to g
kir
- nur
qaytargich sirtidan qaytgan to‘g‘ri quyosh nurlanishining janub yo‘nalishida tik joylashtirilgan
shaffof to‘siq orqali isitilayotgan xonaga kirish koeffitsiyenti.
65
Қуйида (1
-
жадвал) мисол тариқасида қуёш нурларига тик равишда 1м
2
юзага
тушадиган тўғри радиация миқдори
(
Q Вт/м
2
)
нинг қийматларини келтирамиз
Dostları ilə paylaş: