O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti

2.4-rasm.

 

Tabiiy gazni seolit  yordamida tozalash qurilmasining texnologik 

sxemasi 

 

---

27 

 

2.4. Gazni past haroratli ajratish qurilmasi  

Past  haroratli  ajratish  qurilmalarida  gaz  kondensat  konlaridan  kondensatni 

ajratib  olishda,  gazni  quritishda  sovutish  keng  qо‘llanilib  gazning  tarkibidagi 

alohida  komponentlar,  tabiiy  gaz  tarkibidagi  kam  miqdordagi  gazlarni  ajratish, 

suyultirilgan gazlarni olishda va h.k. qо‘llaniladi.  

Gazlarni  past  haroratli  ajratish  usuli  chuqur  sovutishga  bog‘liq  holda  80 

%dan 100 %gacha og‘ir uglevodorodlarni olish va tashishga tayyorlashda bir fazali 

gazni shudring nuqtasigacha va uglevodorodlarni ham quritishga mо‘ljallangan. 

Past  haroratli  ajratish  (PHA)  qatlam  bosimidan  va  sun’iy  sovutishdan 

foydalanish hisobiga amaliyotda qо‘llaniladi. Detander yordamida (porshenli yoki 

turbinli)  gazni  juda  chuqur  sovutish  hamda  PHAQsini  xizmat  qilish  muddati 

uzaytiriladi.  PHAQ–sida  sun’iy  sovutishni  (sovutish  mashinasini)  qо‘llanilishi 

konni  ishlatishni  eng  sо‘nggi  bosqichigacha  ishlov  berish  imkoniyatini  beradi, 

lekin  konning  jihozlarini  qurish  uchun  sarflanadigan  kapital  xarajatlarni  1.5-2.5 

martaga oshiradi. 

PHAQ–sining prinsial sxemasi 2.5-rasmda keltirilgan. Quduqlardan xom gaz 

gazni  kompleks  tayyorlash  qurilmasiga  (GKTQ)  kiradi, u  yerda  drossellangandan 

keyin  birinchi  pog‘onali  ajratishga  (3)  yо‘naltiriladi  va  u  yerda  suyuqlik 

tomchilardan ajratiladi.  Past  haroratli ajratgichning  (7) oraliq  fazasiga  tо‘plangan 

gaz va undan keyin esa sovutish uchun issiqlik almashtirgichga (5) yо‘naltiriladi. 

 

Issiqlik almashgichdan gaz ejektor orqali (6) yoki PHAQ sining (7) shtuseri 

orqali haroratni pasaytirish uchun issiqlik almashgichda va shtuserda suyuqlikdan 

ajratiladi. 

Quritilgan  gaz  issiqlik  almashtirgichga  (6)  kiradi,  quduqning  mahsulotini 

sovutadi va konning yig‘ish kollektoriga yо‘naltiriladi.   

Gidratlarni  paydo  bо‘lishini  oldini  oluvchi  nobarqaror  kondensat  va 

ingibitorning  suv  aralashmasi  (dietilenglikol  DEG)  ajratgichdan  kondagi 

yig‘gichning  (4)  birinchi  pog‘onasiga  (3)  kiradi  va  uning  sig‘im  idishiga  (10) 

о‘tadi.  Bu  yerda  kondensat  va  DEGning  suvli  aralashmasining  ajralishi  sodir 

bо‘ladi. 

---

28 

 

Undan  keyin  esa  issiqlik  almashtirgich  orqali  (9)  kondensat  past  haroratli 

ajratgichning  oldidan  gazni  oqimiga  beriladi.  DEG  ning  suvli  aralashmasi  sig‘im 

idish (11) orqali filtrga (12) yо‘naltiriladi va regeneratsiya qilish qurilmasida (13) 

mexanik aralashmalardan ajratiladi. Undan keyin esa regeneratsiya qilingan glikol 

gidratlarni  paydo  bо‘lishini  oldini  olish  uchun  qurilmadan  nasos  yordamida  (19) 

shleyflarga uzatiladi. Nobarqaror uglevodorod kondensat oqimi va DEGning suvli 

eritmasi issiqlik almashtirgichning quvurlar oralig‘i orqali ajratuvchi sig‘imga (15) 

yо‘naltiriladi  va  u  yerda  sovutilgan  nobarqaror  kondensat  gaz  oqimiga  purkash 

uchun sig‘im idishiga (10) tо‘planadi.