O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

Imitasion ta‟lim 
– mijoz xulq-atvor modelingi imitasiya qiladi. 
Ba‘zida qo‗shimcha stimullar qo‗llaniladi. 
• 
Rolli trening
murakkab vaziyatlarni rollar orqali talqin qilish.
• 
Yomon odatdlardan qutilish metodi 
noqulay stimullarga nisbatan 
barqararo reaksiyaning shakllanishi
• 
Bartaraf etish metodi
musiqa yoki sana‘at orqali shaxs stressli 
vaziyatda to‗liq bo‗shashishni o‗rganishi kerak.
• 
Imploziv terapiya 
mijoz negativ ta‘sirlarning yuzaga kelishini 
bosqichma-bosqich bartaraf etib boradi. YA‘ni negativ ta‘sirlarga nisbatan 
qo‗zgaluvchanlik susayib, uning ta‘sir darajasi kamayadi.
Takrorlash uchun savollar: 
1.
Bixeviorizmning psixoanalizdan farqi nimada? 
2.
Xulq nima? 
3.
Stimul va reaksiyaning bog‗liqligini asoslab bering. 

---

118
4.
Bixeviorizmning metodlarini sanang 
 
5. Psixologiyada shaxsni o„rganishlar nazariyasi
Reja :
3.
Shaxs psixologiyada o‗rganishlar nazariyasining o‗rni.
4.
Shaxs
muammosini
o‗rganishda
o‗rganishlar
nazariyasi 
vakillarining yondashuvlari.
Mashg„ulot maqsadi: 
shaxsning o‗rganishlar nazariyalar to‗g‗risidagi 
bilimlarni shakllantirish
. 
 
Kutilayotgan natijalar: 
1.
O‗rganishlar nazariyasining mazmunini talqin qila oladi.
2.
O‗rganishlar nazariyasi vakillarining shaxsga doir nazariy qarashlarini 
qiyosiy tushuntira oladi. 
 
Psixologiya tarixida vujudga kelgan bixeviorizm maktabi shaxsni 
o‗rganishda ham o‗ziga o‗rga ega. Ushbu maktab vakillarinig g‗oyasi xulq-
atvorni o‗rganish asosiy masala sifatida o‗rin olgan bo‗lsa-da, uning ayrim 
vakillari muammoni tahlil etishda o‗zlarining pozitsiyalariga egadirlar.
 
Bixeviorizmning asosiy g‗oyasi
34
20-asrda amerikalik psixologiya maktabining haqiqiy qiyofasi sifatida 
maydonga chiqdi. Uning asoschisi Djon Uotson (1878-1958) bu 
yo‗nalishning haqiqiy yo‗lboshchisi sifatida shakllanishiga sabab bo‗ldi.
Bixevio tushunchasi (behavior) inglizchadan tarjima qilganda xulq-atvor 
degan ma‘noni anglatadi. Bixeviorizm tushunchasi tarjima qilganda – xulq-
atvor psixologiyasi ma‘nosini anglatadi.
Xulq-atvorni tahlil qilish to‗liq ob‘ektiv xarakterga ega bo‗lib, tashqi 
kuzatiladigan reaksiyalar bilan cheklanadi. Insonning fikri, ongini ko‗rib 
bo‗lmaydi, ularni o‗lchash mumkin emas, bundan ko‗rinadiki barchasini
ob‘ektiv qayd etish imkoniyatini bo‗lmaydi. Insonning ichki olamida 
kechayotganlarni o‗rganish mikoni yo‗q. Demak, shaxs ―qora quti‖ sifatida
ishtirkok etadi. Inson harakatining tashqi ifodalanishining ob‘ektivligini
stimullar va vaziyatlar shartlaydi. Shunday ekan psixologiyaning vazifasi 
stimullar bo‗yicha namoyon bo‗ladigan ma‘lum reaksiyalar belgilaydi.
Bixevioristlar nuqtai nazaricha shaxs mazkur insonga xos xulqiy 
reaksiyalarning majmuidan iborat. Stimul-reaksiya (S R ) formulasi 
bixeviorizmda yetakchi hisoblanadi.