O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

7.3.1-rasm. Kichik korxonalarda mahsulot (ish, xizmat)larni narxlashtirish 
bosqichlari 
Narxlashtirishning maqsad va vazifalarini aniqlash quyidagi vaziyatlarda 
zarur bo‘ladi: 
1. Kichik biznesning rivojlanish imkoniyatini ta‘minlash. 
2. Daromadlilikni sezilarli darajada oshirish. 
3. Mahsulot (ish, xizmat)larning sifatini oshirish. 
4. Bozor ulushini oshirish va boshqalar. 
Talabni 
o’rganish
– o‘z mahsulot (ish, xizmat)larga narxni 
shakllantirishning muhim bosqichi bo‘lib, kichik korxonalarda bozordagi talab 
darajasi va dinamikasiga ta‘sir ko‘rsatadi. Talab omillari asosida mahsulot (ish, 
xizmat)larning eng yuqori narxi belgilanadi, eng quyi narx esa tannarx bilan 
chegaralanadi. 
Tannarx va xarajatlarni hisobga olish
– mahsulotlar narxini belgilashda 
ustuvor vazifa bo‘lganligi bois, bu bosqichda batafsilroq to‘xtalib o‘tamiz. 
Bugungi kunda kichik korxonalarda ishlab chiqarishni boshqarish 
xarajatlarni oqilona hisobga olishning quyidagi usullari orqali amalga oshiriladi: 
Normativ usul – ommaviy va seriyali ishlab chiqarish tipidagi kichik 
kaorxonalar uchun xos bo‘lib, masalan, poyafzal, tivuvchilik, triktoaj, melel va 
boshqa sohalarda keng qo‘llaniladi. 
Narxlashtirish 
maqsadi va 
vazifalarini 
aniqlash 
Talabni 
o‘rganish 
Tannarxni 
hisoblash 
Raqiblarni 
o‘rganish 
Narxlashtirish 
usulini tanlash 
Yakuniy narxni belgilash 
1 
2 
3 
4 
5 

---

121 
Biror bir mahsulot (ish, xizmat)ga nar belgilashda kichik kaorxonalaro 
qiymat tahlili asosida ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish bilan bog‘liq 
ma‘lumotlar talab qilinadi. Xarajatlarni qiymat usulida hisobga olishda axborot 
ta‘minoti kompyuter va ma‘lumotlar bazasidan foydalanilganda eng ko‘p samara 
beradi. Ayniqsa ishlab chiqarilayotgan mahsulot (ish, xizmat) tannarxi va uning 
tarkibiga oid me‘yoriy-huquqiy xujjatlar bazasi muhim ahamiyatga ega. 
Amaliyotda kichik korxonalar texnik iqtisodiy hisob-kitoblar uchun 
narxning quyidagi turlarini qo‘llashlari mumkin: