– narxni tartibga solish – davlat va mahalliy boshqaruv organlarining
iqtisodiyot tarmoqlarida strategik ahamiyatga ega bo‘lgan mahsulot (ish,
xizmat)larni va xalq xo‘jaligining iste‘mol sektorida ijtimoiy ahamiyatga mahsulot
(ish, xizmat)larga narx belgilash va qayta ko‘rib chiqishdir.
– asosiy narx – mahsulot (ish, xizmat)lar bir birligining soliq, subsidiya,
shuningdek yetkazib berish va shu kabi alohida hisobga olinadigan xarajatlar
qo‘shilmagan narxi;
– birja narxi – mahsulot (ish, xizmat)larning birja oldi-sotdi jarayonida
amalga
oshiriladigan
narx.
Birja
narxi
me‘yoriy-huquqiy xujjatlarda
rasmiylashtiriladi. Birja narxxi erkin narx bo‘lib, bitimlar hajmi va talabdan kelib
chiqqan holda tebranib turadi. Birja savdolari yakuniga ko‘ra birja narxlari qayd
etilgan birja byulleteni (haftalik, oylik, choraklik) chop etiladi. Birja narxlari turli
mahsulot (ish, xizmat)larning narxi, talabi, taklifi dinamikasini tahlil qilish va
prognozlash imkonini beradi.
–
Xalqaro narxlar – jahon bozoriga chiqarilgan tovarlar baynal-minal
qiymatining pul shaklidagi ifodasi. Xalqaro narxlar jahon bozorida sotuvchi va
haridor orasida erkin kelishuv asosida tashkil topadi. Xalqaro narxlar belgilashda
narx shakllantirishning umumiy prinsiplaridan tashqari tenglik, adolatlilik, baynal-
minalchilik prinsipiga amal qilinadi. Ko‘proq xalqaro ahamiyatga molik erkin
konvertirlangan valyuta bilan baholanadi.
Ichki bozordagi tovarlarning narxi xuddi shu tovarlarning xalqaro narxidan
farq qilishi mumkin. Bu narxlar mahsulotlarni tashib keltirish (qiymat, sug‘urta,
fraxt) shartlari bo‘yicha statistik hisobotlarda qayd etib boriladi va ―Savdo
atamalaridan foydalanishning Xalqaro qoidalari‖, ―Inkoterms-90‖– mahsulot (ish,
123
xizmat)larni sug‘urta, tashib keltirish va transportirovka qilish xarajatlarini
qo‘shish orqali sotish shartlariga ko‘ra amalga oshiriladi. Xalqaro narxlarni qayta
hisob-kitob qilish xorijiy valyuta (AQSh dollari)ning o‘rtacha oylik qiymatiga asos
Markaziy bank Valyuta birjasi ma‘lumotlari asosija amalga oshiriladi.
