O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

2. Me’yoriy-huquqiy omillarga asoslangan raqobat ustunliklari
: 
– korxonalarning faoliyatida tartibga soluvchi mahalliy va davlat hokimiyati 
organlari tomonidan qabul qilingan huquqiy xujjatlar (masalan, Prezident 
farmonlari, hukumat va maalliy boshqaruv organlari qarorlari, soliq imtiyozlari); 
– tovarlarni ma‘lum ma‘muriy-hududiy tuzilmalar doirasida hyech qanday 
to‘siqsiz sotish va sotib olish, olib kirish va olib chiqish; 
– mualliflik huquqidan foydalanishning cheklanishi. Bu korxonaning ushbu 
huquq amal qilgan davr mobaynida monopol mavqyega ega bo‘lishini ta‘minlaydi. 
Me‘yoriy-uquqiy omillarning afzallik jihati shundan iboratki, ular turli 
korxonalarga turlicha qo‘llanilishi va cheklanishi mumkin. 
3. Tuzilmaviy xususiyatga ega raqobat ustunliklari
: 
– ishlab chiqarish va savdo jarayonlarining integrasiyalashuv darajasi, 
ishlab chiqarishning integrasiyalashuvi korxonalarning korporativ investisiyalar, 
innovasion, axborot xom ashyo resurslari, umumiy sotish tarmoqlaridan keng 
foydalanish imkonini beradi. integrasion tuzilmalar doirasida o‘zaro raqobat 
siyosati olib borish bo‘yicha kelishuvlar va tomonlarning davlat va hukumat 
organlari bilan o‘zaro muvofiqlashgan holda faoliyat yuritishlariga keng 
imkoniyatlar ochiladi. Bunda integrasiyalashuvning quyidagi shakllaridan 
foydalaniladi: 
– regressiv integrasiyalashuv, ya‘ni ta‘minotchilarni qat‘iy nazorat ostiga 
olish; 
– progressiv integrasiyalashuv, ya‘ni ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
distribusiyasi bo‘yicha yaxlit tizim tashkil etish; 
– gorizontal integrasiyalashuv, ya‘ni bir turdagi tovar ishlab 
chiqaruvchilarning umumiy guruhga birlashuvi(kartel). 
Bozorning bo’sh qolgan segmentlarini o’zlashtirish imkoniyati.
4. Ma’muriy ta’sir ko’rsatish asosida vujudga keluvchi raqobat 
ustunliklari. 
Bu ishlab chiqaruvchilar va mol yetkazib beruvchilar faoliyatining 
mahalliy va davlat hokimiyati organlari tomonidan faoliyatni ma‘muriy cheklash 
bilan bog‘liq faoliyatida namoyon bo‘ladi. Masalan, davlat organlari tomonidan 
patent va lisenziyalar berilishi, ishlab chiqarish hajmining kvotalashtirilishi, 
korxonalarni ro‘yxatga olishning murakkab tizimi, yer uchastkalarini ajratishdagi 
to‘siqlar, bo‘sh turgan va xizmat binolaridan foydalanishdagi ma‘muriy to‘siqlar. 

---

140