O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

Operator
 
– kompyuter dasturi bajarilayotganda ma‘lum bir harakatlarni amalga 
oshirish bo‗yicha ko‗rsatma beradi.
Zamonaviy dasturlash tillari kompyuterning ichki kompyuter tilidan keskin farq 
qiladi va kompyuter bevosita ana shu tilda ishlay olmaydi. Buning uchun dasturlash 
tilidan mashina tushunadigan tilga tarjima qiluvchi maxsus dastur - translyatordan 
foydalaniladi.
Dasturni translyatsiya qilish va bajarish jarayonlari vaqtlarga ajraladi.
Avval barcha dastur translyatsiya qilinib, so‗ngra bajarish uslubida ishlaydigan 
translyatorlar ―kompilyatorlar‖ deb ataladi. Dastlabki tilning har bir operatorini 
o‗zgartirish va bajarishni ketma-ket amalga oshiriladigan translyatorlar ―interp-
retatorlar" deb ataladi. 
Dasturlashning ixtiyoriy tili belgilar majmuini va algoritmlarni yozish uchun 
ushbu belgilarni qo‗llash qoidalarini o‗z ichiga oladi.

---

33 
Dasturlash tillari bir biridan alifbosi, sintaksisi va semantikasi bilan ajralib 
turadi. 
Alifbo - tilda qo‗llaniladigan ko‗plab turli ramziy belgilar (harflar, raqamlar, 
maxsus belgilar)dir. 
Tilning sintaksisi jumlalar tuzishda belgilarning bog‗lanish qoidalarini 
belgilaydi, semantikasi esa ushbu jumlalarning mazmuniy izohini belgilaydi.
 
Tayanch iboralar 
 
oddiy til, blok-chizma, dasturlash til, jarayon, qaror qabul qilish, modifikatsiya, 
kiritish, chiqarish, oqimlar chizig‗i, ulovchi, operator
, 
translyator 
 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
 
1. 
Algoritmni aks etttirish usullarini sanab bering. 
2. 
Algoritmni oddiy tilda ifodalashga misollar keltiring. 
3. 
Algoritmlarning blok-chizmasi nima uchun xizmat qiladi? 
4. 
Algoritmlar blok-chizmasining asosiy bloklarini sanab bering va ularga tarif 
bering. 
5. 
Algoritmni maxsus tilda ifodalash qanday amalga oshiriladi? 
6. 
Operatorlar nima uchun xizmat qiladi? 

---

34