O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. N. Samadov, O. S. Jumanov
. 2 . As a l, o vqa tlilik qiyma ti, a s s o rtime nti va s ifa tig a
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3 . 2 . As a l, o vqa tlilik qiyma ti, a s s o rtime nti va s ifa tig a
qo ‗yila dig a n ta la bla r Mamlakatimiz yuqori darajada rivojlangan asalarichiligi bilan mashhurdir. Qulay iqlim sharoiti, asal beruvchi o„simliklarning mo„l-ko„lligi asalarichilikni xalq xo„jaligining muhim tarmog„iga aylantirdi. O„zbekiston asalari oilalarining soni jihatidan va asal etishtirish bo„yicha MDH ichida birinchi o„rinda turadi. Mamlakatdagi asal etishtiruvchi asosiy xo„jaliklar-jamoa xo„jaliklari hisoblanadi. Ularning asalarichiligi har yili mamlakatimizga minglab tonna asal va juda ko„p mum etishtirib beradi. Asal etishtirish yildan-yilga o„smoqda. Umuman, asal engil hazm bo„luvchi shakarlardan, ya‟ni glyukoza bilan fruktozadan iborat bo„lib, ularning miqdori asalda 65 dan 80% gacha bo„ladi. Bundan tashqari asal tarkibida 15 - 25% suv, organiq kislotalar (olma kislotasi, vino kislotasi, limon, sut, shovul kislotasi), oz miqdorda oqsil, vitaminlar, 63 xushbo„y va bo„yoq moddalari bor. Asal yuqori kaloriyali oziq-ovqat bo„lib, u organizmda to„la hazm bo„ladi. Uning shifobaxsh xususiyati ham bor, ya‟ni ichaklarning ishini yaxshilaydi, asablarni mustahkamlaydi, yurak muskullarining faoliyatini oshiradi. Asal olinish usuliga qarab, ikki turga bo„linadi: mumli asal va tsentrifuga yordamida olingan asal Mumli asal savdoga kam chiqariladi; u umuman xavaskor asalari xo„jaliklarida olinadi. Mumli asalning sotilishidan foyda, yo„q, chunki qimmatli xom ashyo mum chikitga chikib ketadi. Tsentrifuga yordamida olinadigan asal savdo asalining asosiy turi hisoblanadi. U mumdan tsentrifugalash usuli bilan tortib olinadi. Tabiiy asal shirin ta‟mli, o„z turiga xos, nafasi xushbo„y hidli, quyuq, bir xilda cho„ziluvchan, rangi oqish va qizg„ish va hatto jigar rang bo„lishi kerak; idishlarning achchiq ta‟mi va hididan, achish belgisidan, asalari, qurt, kapalak, mum bo„lakchalari va boshqa qo„shilmalardan holi bo„lishi talab etiladi. Asalning qand, kraxmal, patoka, un, o„simlik bargidagi shiradan olingan asal bilan aralashtirib qalbakilashtirilishiga yo„l qo„yilmaydi. Suvda eritilgan asal loyqalanmasligi va cho„kindi hosil qilmasligi kerak. shakarlanib qolgan asal nuqsonli hisoblanmaydi . Asal 32 va 48 kg sig„imli lipadan yasalgan yog„och bochkalarga, 250, 500 va 1000 glik shisha bankalar hamda sut flyagalari, bidonlar, tunuka va oqartirilgan temir bankalarga joylanadi. Asalni quruq, salqin, yaxshi shamollatib turiladigan, harorati 5-10°C va havosining nisbiy namligi ko„pi bilan 60-70% bo„lgan xonalarda saqlash tavsiya etiladi. Sun‘iy asal shakardan olinadi. shakar suvda eritiladi, unga limon yoki vino kislotasi qo„shiladi va hosil bo„lgan eritma qaynatiladi. Natijada saxaroza - glyukoza va fruktoza aralashmasi paydo bo„ladi. shu aralashma pishiriladi va xushbo„y moddalar yoki tabiiy asal qo„shilib xushbo„y qilinadi. Sun‟iy asalning sifat belgilari, joylanadigan idishlar va saqlash shartlari tabiiy asalniki bilan bir xildir. 64 |