O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi

Qandli diabet paytida yuzaga keladigan asoratlarni istisno qilish uchun qo'shimcha ravishda quyidagi tekshiruvlar o`tkaziladi: Qandli diabetni davolash

Qandli diabetni davolash uchun:

• 
  metabolik jarayonlarni normal holatga keltirish
  
• 
  qondagi glyukoza darajasini normal holatga keltirish
  
• 
  kasallik asoratlari ehtimolini yo'qotish lozim
  

Qandli diabetni davolashning asosini parhez tashkil etadi. Bemorning ratsioni yoshi, jinsi, jismoniy faolligi va vaznini hisobga olgan holda shifokor tomonidan tanlanadi. 1-tipdagi diabetda uglevodlar qat'iy ravishda har kuni aynan bir vaqtda iste'mol qilinadi, bu orqali qondagi shakar darajasini va insulinni kerak paytda yuborishni nazorat qilish mumkin bo`ladi. Yog'li ovqatlardan voz kechish muhimdir.
Agar bemorda 2-tipdagi diabet bo'lsa, unda u umuman shirinliklardan voz kechish lozimdir. Ovqatlarning umumiy kaloriya miqdori ham kamaytiriladi, bo`lib-bo`lib ovqatlanish tavsiya etiladi hamda fruktoza, aspartam va shakar o`rnini bosuvchi moddalarda foydalanish mumkin.
Parhez yordamida faqat yengil darajadagi qandli diabet davolanadi. Agar bemorda kasallikning og'irroq shakllari mavjud bo'lsa, dori-darmonlarsiz davolanishning iloji yo`q. 1-tipdagi diabetda insulin terapiyasi qo'llaniladi, 2-toifa diabetda qondagi qand darajasini pasaytirish uchun maxsus dorilar qo'llaniladi.
Insulin terapiyasi
Insulin faqat qon va siydikdagi glyukoza miqdorini ehtiyotkorlik bilan nazorat qilish ostida qo'llaniladi. Insulinlar uch xil bo'ladi: qisqa muddatli, uzoq muddatli va o'rta ta'sirli. Uzoq muddatli ta'sir qiluvchi insulin kuniga bir marta yuboriladi, odatda ta'sirni kuchaytirish va kasallikni to'liq qoplash uchun boshqa ikkita turdagisi ham buyuriladi.
Insulin dozasini oshirib yuborilishi gipoglikemik koma kabi hayot uchun xavfli vaziyatlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun insulinni qo'llashda faqat shifokorning ko'rsatmalariga amal qilish va ulardan chetga chiqmaslik lozim.
Insulin terapiyasining aks ta'siri:

• 
  inyeksiya joyida shish, og'riq va qizarish;
  
• 
  allergik reaksiyalar;
  
• 
  lipodistrofiya (yog` to'qimasi inyeksiya joyida "erib ketadi").
  

Qand miqdorini pasaytiradigan dorilar
Qand miqdorini kamaytiradigan dorilar parhezga o'ziga xos qo'shimcha hisoblanadi. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  biguanidlar ("Sifor"). Ichaklarda glyukoza so'rilishiga yo'l qo'ymaydi, organizm to'qimalarini qand bilan to'yintiradi;
  
• 
  sulfokarbamid preparatlari: oshqozon osti bezi to'qimalari va uning hujayralari tomonidan glyukoza sintezini yaxshilaydi, shuningdek to'qimalarda qandning so'rilishiga yordam beradi;
  
• 
  alfa-glyukozidazalarning ingibitorlari: insulin sintezini yaxshilaydi, qand miqdorining keskin ko'tarilishiga yo'l qo'ymaydi;.
  
• 
  meglitinidlar: qonda glyukoza darajasini kamaytiradi;
  
• 
  tiazolidindionlar: jigarda ishlab chiqarilgan glyukoza darajasini pasaytiradi.
  

Umumiy salomatlikni yaxshilash va diabetning tanaga ta'sirini kamaytirish uchun ortiqcha vaznli va diabetga chalingan odamlar o'z vaznini normallashtirishlari kerak.

Parhez
Qandli diabet kasalligida quyidagi mahsulotlarni iste'mol qilish mumkin:

• 
  qora non;
  
• 
  go'sht, sabzavot va baliq qaynatmalari;
  
• 
  parranda go‘shti, mol go‘shti, baliq;
  
• 
  sabzavotlar;
  
• 
  don mahsulotlari, makaron, dukkaklilar;
  
• 
  tovuq tuxumlari;
  
• 
  nordon rezavor mevalar, mevalar;
  
• 
  sut mahsulotlari (miqdori shifokor bilan muhokama qilinishi kerak);
  
• 
  choy, tabiiy qahva, sharbatlar (kuniga besh stakandan ko'p bo'lmagan miqdorda);
  
• 
  o`simlik yog`i, sariyog';
  
• 
  sutli souslar.
  

Quyidagilar taqiqlanadi:

• 
  oshirma xamirdan pishiriqlar, shirinliklar;
  
• 
  xantal, qalampir;
  
• 
  dudlangan go'sht, konserva mahsulotlari, tuzlangan bodring;
  
• 
  spirtli ichimliklar;
  
• 
  hayvon yog`lari;
  
• 
  shirin quritilgan mevalar.
  

Xavfli jihatlari
Qandli diabet belgilari bilan shifokorga murojaat qilgan bemorlar endokrinolog tomonidan tekshiriladi. Bu kasallik mutlaqo zararsiz emas va quyidagilarga olib kelishi mumkin:

• 
  polinevopatiya (oyoq va qo`llardagi shishlar va sezuvchanlikning kamayishi);
  
• 
  angiopatiya (tomir o'tkazuvchanligining oshishi);
  
• 
  rinopatiya (ko'zning to'r pardasi, venalari, arteriyalari va kapillyarlarining ishdan chiqishi, ko'rishning xiralashishi, to'r pardaning ajralishi);
  
• 
  nefropatiyadiabetik oyoq (oyoqlarda qon aylanishining yomonlashishi, og'riq, oyoqlarning bo'g'imlari va suyaklarining ishdan chiqishi).
  

Qandli diabetda giperglikemik va gipoglikemik koma juda xavfli holatlar bo'lib, o'limga olib kelishi mumkin.