298
Korrelyatsion tadqiqot natijalari bu – ―sinaluvchi‖ x ―testlar‖ ko‘rinishidagi bir yoki bir necha
matritsalaridir. Qayta ishlashning dastlabki bosqichi – ikki yoki undan ortiq o‘zgaruvchilar
orasidagi korrelyatsiya koeffitsientini hisoblab topish. Aloqa chegarasini aniqlash o‘lchov
o‘tkazilgan shkala bilan belgilanadi.
1.
Agar o‘lchashlar dixotomik shkala bo‘yicha o‘tkazilgan bo‘lsa,
unda aloqa belgilarini
hisoblash uchun koeffitsient ishlatiladi. Dixotomik shkalani ko‘pincha nominal shkala bilan
adashtiradilar (Dj.Glase va Dj.Stenlilarning ―Pedagogika va psixologiyada statistic metodlar‖
1976 ni qarang). Dixotomik shkala – intervallar shkalasining varianti; biroq u uchun intervallar
shkalasining barcha statistic amallari ham mos tushmaydi. Koeffitsientni
aniqlash uchun
ma`lumotlar hamrohlik jadvalida berilgan:
a+b
c+d
n
φ= bc-ad / √(a+c) (b+d) (c+d)
2.
Ma`lumotlar tartib shkalasida berilgan. Tartib shkalasiga mos tushuvchi o‘lchov chegarasi
bu Kendell koeffitsienti hisoblanadi. U X va Y larnig borish tartibidagi tasodiy emas
hodisalarning hisob-kitobiga asoslanadi. Bizda bir qator sinaluvchilar bor:
avval biz bu qatorni
tana massasining kamayishi bo‘yicha tartiblab chiqamiz, keyin bo‘yning
pasayish tartibi
bo‘yicha joylashtiramiz. Har bir juftlik uchun tasodiflar va interversiyalar soni hisoblanadi: agar
ular tartibi X va Y tartibi bilan ayniy bo‘lsa tasodif, aksi bo‘lsa interversiya. ―Interversiya‖ va
―tasodif‖ lar orasidagi farq n (1) / 2 ga bo‘linsa koeffitsient kelib chiqadi. Hisob-kitob algoritmi
statistika bo‘yicha adabiyotlarda (Dj.Glase va Dj.Stenlilarga qarang) va shaxsiy kompYuterlar
uchun stat paketlarda keltirilgan. Ba`zi hollarda tartib shkalasi yordamida
olingan natijalarni
qayta ishlashda Spirmenning, Pirson koeffitsientining tabiiy sonlar
qatori uchun modifikatsiya
qilingan korrelyatsiya koeffitsientidan foydalaniladi. Lekin bu koeffitsienti birinchi o‘lchash
tartib ikkinchisi interval shkalasida amalga oshirilgan hollarda ishlatish tavsiya etiladi.
3.
Ma`lumotlar interval yoki teng munosabatlar shkalasi yordamida olingan. Bu holda
standart hisoblangan Pirsonning korrelyatsiya koeffitsienti yoki Spirmen koeffitsientidan
foydalaniladi. Bu holda bitta o‘zgaruvchi – dixotomik, ikkinchisi esa – intervalli bo‘lganligi
uchun maxsus biserial korrelyatsiya koeffitsientidan foydalaniladi.
Nihoyat agar tadqiqotchi
o‘zgaruvchilar orasidagi aloqa notekis degan xulosaga kelsa, u holda ikki o‘zgaruvchining
notekis statistik bog`liqlik darajasini o‘lchovchi korrelyatsion munosabat hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: