O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta`lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

10.1-rasm. Tarmoq qurilmalari (1-tarmoq adapter, 2-komuttator (svitsh), 3-marShuritizator (router)).
Bugungi kunda kommunikatsion qurilma - murakkab maxsuslashtirilgan ko’p protsessorli kompyuter, ya’ni kompyuter ichidagi kompyuter sifatida qaralishi mumkin. Ularni ham konfiguratsiyalash, optimizatsiyalash va administratsiyalash amalga oshiriladi. Kompyuter tarmoqlarini qurishda uchragan asosiy muammolardan birinchisi, bu tarmoq tarkibiga kirgan qurilmalar - kompyuterlar, printerlar, modemlar, konsentratorlar, kommutatorlar, marshrutizatorlar o’rtasida ma’lumoto’zatishni amalga oshirish muammosi hisoblangan.


10.2-rasm. Tarmoq kaabellari.
Kompyuter tarmoqlarida ma’lumoto’zatish yoki almashinish jarayoni ketma-ket tarzda joylashtirilgan bitlar, ya’ni0 va 1- lar ko’rinishida amalga oshiriladi. Ma’lumotalmashinish jarayonida qaysi qurilmalar ishtirok etayotganiga qarab, bunda uch xil holatni keltirish mumkin:
1. Kompyuter va tashqi qurilma o’rtasida ma’lumotalmashinish (10.3- rasm);
2. Yonma-yon joylashgan ikki kompyuter o’rtasida ma’lumotalmashinish;
3. Bir-biridan o’zoq masofalarda joylashgan kompyuterlarning aloqa kanallari orqali ma’lumotalmashinishi.

10.3-rasm. Kompyuter tarmog’ida, kompyuter-kompyuter va kompyuter-printer o’rtasida ma’lumotalmashinish.
Kompyuter bilan tashqi qurilma o’zaro axborot almashinishi uchun, kompyuterning tashqi interfeysi qo’llaniladi. Bu erda interfeys deganda - kompyuter bilan tashqi qurilmani bog’lovchi o’tkazgichlar va ular orqali axborot almashinish qoidalari to’plamini tuShunish kerak bo’ladi. Kompyuter tarafidan interfeys – tashqi qurilma kontrolleri deb ataladigan maxsus apparat va dasturiy vositasi, hamda mos tashqi qurilmaning drayveri deb ataladigan kontrollerni boshqaruvchi dastur yordamida amalga oshiriladi. 10.3-rasmning o’ng tomonida kompyuter bilan printer o’rtasida bog’lanishni amalga oshirishda qo’llanilgan vositalar ko’rsatilgan. Tarmoqqa ulangan kompyuterlar o’rtasida ma’lumotalmashinish jarayoni esa ancha murakkab bo’lib, u yillar davomida takomillashtirilib kelinmoqda. Hozirda tarmoq orqali matnli ma’lumotlarbilan bir qatorda, tovush, grafika va video ma’lumotkatta-katta hajmlarda va katta tezliklarda o’zatishlar amalga oshirilmoqda.