Ovoz turlari va tåmbr. Inson ovozi baland-pastligi, yo‘- g‘on-ingichkaligiga qarab bir nåcha turga bo‘linadi. Masalan, turlanish jihatidan erkaklar ovozi tånor (baland va ingichka), bariton (o‘rtacha) va bas (past va yo‘g‘on) ovozlarga, ayollar ovozi soprano (baland va ingichka), måtsso-sopravo (o‘r- tacha) va alt (past va yo‘g‘on) ovozlarga bo‘linadi. Ovoz tur- lari esa, o‘z sifatiga ko‘ra, tåmbrlarga bo‘linadi. Ovozning
„tåmbri chiroyli“, „tåmbri xunuk“ dågan iboralar aslida mu- ayyan shaxsning ovozi sifatiga bårilgan bahodir.
Modulatsiya. Nutq so‘zlash jarayonida ovozning baland- lashib va pasayib turishi modulatsiya dåb yuritiladi. So‘z ij- rochiligi san’atida ovoz modulatsiyasining ahamiyati juda katta. Chunki bir xil ohangdagi ovoz zårikarli (monoton)
356
bo‘lsa, modulatsiyaga boy ovoz o‘zining ohangdorligi bilan tinglovchiga xush yoqadi. Modulatsiya va ohangdorlik sun’iy ravishda intonatsiya qilish dågan gap emas, albatta. Aksincha, ovoz modulatsiyasi tabiiy holatdir.
Intonatsiya. Intonatsiya ovozning nutq, tovush doirasida va muayyan vaqt birligi davomida tovlanishidan iborat. Intonatsiya o‘zining vaqt birligi jihatidan qisqaligi, baland- pastligi bilan modulatsiyadan farq qiladi.
Bunda i tovushidan a tovushigacha og‘iz hajmi kångayib boradi, o tovushidan i tovushigacha yana torayib, lablar ol- dinga tomon cho‘chchayadi. Shu zaylda muntazam mashq yo‘li bilan unlilarning jarangdorligi ta’minlanadi.
I z o h : Mashq paytida barcha a’zolar, shu jumladan, nutq a’zolari ham, tamomila erkin holatda turishi kårak.
Unli tovushlar mashqi 10 — 15 daqiqadan oshmasligi lo- zim. Mashqning zavqli, ta’sirli bo‘lishiga e’tibor bårish kårak. Unli tovushlarni undosh tovushlar bilan bog‘lash. Unli to- vushlarning jarangdorligi ta’minlangach, ularni undosh to- vushlar bilan qo‘shib, bo‘g‘in hosil qilinadi va bo‘g‘inda ham
jarangdorlik saqlanadi. Masalan:
Dostları ilə paylaş: |
