О‘zbekiston respublikasi oriental universiteti 60110100-Pedagogika va psixologiya yo’nalishi 11-guruh talabasi Lutfullayeva E’zozaxonning

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
ORIENTAL UNIVERSITETI
60110100-Pedagogika va psixologiya yo’nalishi
2.11-guruh talabasi
Lutfullayeva E’zozaxonning
“Shaxsning hayotiy strtegiyalari”
mavzusidagi
KURS ISHI

Talaba: __________E. N. Lutfullayeva
Ilmiy rahbar: __________M. T. Raimdjanov

“Himoyaga tavsiya etilsin” “Pedagogika va psixologiya” kafedrasi mudiri: dots. F. O. Egamberdiyeva “__”_______ 2023 yil.

TOSHKENT-2023
Mundarija:
I Kirish........................................................................................................................3
II Asosiy qism..............................................................................................................5
2.1 Xorij va o’zbek psixologiyasida shaxs hayotiy strategiyalarining o’rganilishi......5
2.2 Shaxsning hayotiy strtegiyalari haqida umumiy tushuncha..................................12
2.3 Shaxsda hayotiy strtegiya shakillanishining psixologik talqini.............................30
III Xulosa....................................................................................................................51
IV Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati....................................................................53
Kirish
Shaxsda hayotiy strategiyalar odamzod va jamiyat haqidagi bir qator fanlar bo‘lmish psixologiya, akmeologiya, jamiyatshunoslik, antropologiya madaniyati, shuningdek, falsafa fanlari tadqiqotlarining bevosita va bilvosita mavzusi hisoblanadi. Lekin psixologiya yo‘nalishidagi ilmiy va ilmiy ommabop nashrlarning ortib borishiga qaramasdan shaxsning hayotiy strategiyalari muammolariga tegishli ishlar unchalik ko‘p emas. Zamonaviy talabga
javob beradigan va o‘spirin auditoriyasini kengaytiradigan bir qancha ilmiy materiallarni internet tarmog‘idagi saytlaridagi tahrirlarni ta‘kidlash mumkin. Shaxsning hayotiy strategiyalari muammolari zamonaviy tadqiqotchilarning e‘tiborini o‘ziga jalb qiladi. O‘zining aktualligi bilan bir qatorda qiziqarli ilmiy ahamiyatiga ega ekanligi va bir vaqtning o’zida o‘rganilmagan qirralarining ko‘pligiga ega.
Hayot strategiyasi - bu insonning o'z hayotini tashkil qilish usuli, yashash sharoitlarini o'z qadriyatlari va individual o'ziga xosligiga moslashtirish qobiliyati. Shaxsning hayotiy strategiyasi - bu insonning qadriyat yo'nalishlariga asoslangan ancha barqaror shakllanish. Qiymatlarni ba'zi voqealarni baholash uchun boshlang'ich nuqtani belgilaydigan ideal maqsadlar deb ta'riflash mumkin; shaxsga ma'lum yaxlitlikni beradigan eng umumiy semantik shakllanishlar; umuman hayotiy faoliyat bilan bog'liq bo'lgan va yuqori darajadagi barqarorlikka ega bo'lgan eng barqaror motivatsion shakllanishlar; insonning dunyoga, boshqalarga, o'ziga bo'lgan munosabatini shakllantiradigan tanlov mezonlari. Shunday qilib, qadriyatlarga asoslanib, hayot strategiyalari hayotning yaxlitligini tashkil etuvchi, shaxs bo'lish yo'lini belgilaydigan barqaror, barqaror shakllanishlar kabi ko'rinadi. Bunday barqarorlik odamga tashqi muhit ta'siridan o'zini tutishning nisbiy mustaqilligini beradi. Hayot strategiyasi ijtimoiy xulq -atvorni tartibga soluvchilardan biridir.
Hayotning eng murakkab shakli inson hayotidir. U inson ruhiyati, ongi, tafakkuri bilan chambarchas bog‘langan. Har bir odamga bir martagina hayot kechirish imkoniyati berilgan. Insonning qadr-qimmati shu hayotni qanday o‘tkazganligi bilan o‘lchanadi. Odamning tabiati va hayoti u yashayotgan jamiyatdagi ijtimoiy muhitga ham bog‘liq, barqaror jamiyatda insonlar
sermazmun hayot kechirishadi, notinch davrda esa umr samarasiz o‘tadi. Demak, jamiyatimiz qanchalik barqaror va farovon bo‘lsa, unda yashaydigan insonlarning, kelgusi avlodlarimizning hayoti ham shunchalik baxtli va farovon bo‘ladi.
Hayotning vujudga kelishi va mohiyati haqida hanuzgacha olimlar bir nuqtai nazarga kelishmagan. Har bir insonning hayoti takrorlanmas va o‘ziga xosdir. Masalan, stanokning bir detali o‘rniga boshqa detalni qo‘yish mumkin. Yoki bir
ishchining o‘rniga boshqa ishchini qo‘yish bilan stanok to‘xtab qolmaydi. Ammo har bir odam takrorlanmas va o‘z o‘rnida qadrli, insonni, uning hayotini qadrlash muhim ijtimoiy vazifadir. Insonning yaxshi hayot kechirishi, bir tomondan, u yashayotgan jamiyatga bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan, tabiiy muhitga bog‘liq. Butun tarixiy taraqqiyot davomida inson bilan tabiat o‘rtasidagi munosabat takomillashib borgan. Inson tabiiy muhitsiz, suv, havo, quyosh va tuproqsiz yashay
olmaydi. Bu unsurlar uning tirikligini ta’minlaydi. Bunday qulay sharoit inson uchun faqat Yer sharida mavjuddir. Yerning hayot tarqalgan qismi Biosfera deb ataladi. Biosfera tirik organizmlarning hayot kechirish muhitidir. Agar Yer shari Quyoshga yaqinroq joylashganda, Yer yuzasidagi harorat ko‘tarilib ketgan bo‘lar edi va oqibatda, namlik, suv yo‘qolar edi. Agar Quyoshdan uzoqda joylashganida, Yer yuz havzasidagi harorat pasayib, hamma joy mangu muzlik bilan qoplanar edi. Xullas, har ikkala holatda ham Yer yuzasida hayotning paydo bo‘lishiga imkoniyat yo’qolgan bo‘lardi. Agar Quyosh tizimi galaktika markaziga yanada yaqinroq
joylashganda edi, Yer yuzasida gravitatsiya ta’sirida narsalarning vazni og’irlashib, insondek murakkab jonzotni, balki, umuman, hayotning paydo bo’lishiga sharoit bo‘lmagan bo‘lar edi. Aksincha, Quyosh tizimi galaktikamiz markazidan hozirgiga nisbatan chetda joylashganda ham, gravitatsiya kuchining zaifligi ayrim ximiyaviy va biologik jarayonlarning ro‘y berishiga xalaqit bergan bo‘lar edi. Buning oqibatada Yer yuzasida hayot paydo bo‘lmas edi. Demak, inson o‘zi uchun eng qulay bo‘lgan joyda yashaydi. Insonning tabiiy muhitga bo‘lgan munosabatlari tizimi uning hayot haqidagi tasavvurlarini tarkib topishi bilan belgilanadi.