P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari


Ortiqcha  b o ‘lishi, ildizi  uchun



Yüklə 5,7 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə146/186
tarix07.04.2023
ölçüsü5,7 Mb.
#104623
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   186
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari. Sultonov P

Ortiqcha 
b o ‘lishi, ildizi 
uchun 
joy tanqisligi, turli q attiq 
c h iq in d ila ri k o ‘p lig i va h a r xil m e x a n ik t a ’s ir la r d a n
z a r a r la n a d ila r . 
O 's im lik la r g a k u c h li v a k a tta t a l a f o t
yetkazadigan antropogen t a ’sirlardan yana biri bu o ‘rm on va 
yaylovlardagi 
yong'inlardir. 
Y ong‘in o ‘sim liklam i to ‘liq yoki 
qism an q irib y u b o rad i, o ‘rm on ekosistem asini to ‘la izdan 
chiqaradi, ju d a katta ekologik va iqtisodiy ziyon yetkazadi. Bir 
m arta gulxan yoqilgan joydagi tuproqni qayta tiklanishi uchun


6-7 yil zarur bo ‘ladi. 0 ‘rm on yong'inlari ikki xil sababga k o ‘ra 
yuz b e rish i m u m k in . B irin c h isi, y a sh in tu s h is h i, k u ch li 
q u rg ‘oqchilik va boshqa tab iiy o m illar b o 'lsa , ikkinchisi, 
antropogen omillar, ya’ni texnik vositalardan chiqqan uchqun, 
chala o ‘chirilgan gulxan, chekib tashlangan sigaret, o ‘rm ondan 
foydalanuvchi soha xodimlarining ehtiyotsizligi, shox-shabba, 
xazonlarni va turli organik chiqindilami ortiqcha to ‘planishi kabi 
inson faoliyati bilan bog'liq sabablardir. M a ’lum bo'lishicha, 
hozirgi paytda yuz beradigan o'rm o n yong'inlarining 90-97%
insonlarning n o to 'g 'ri faoliyati, y a ’ni an tro p o g en sa b ab lar 
tufayli yuz berar ekan. Y ong'inlar yaqin o'tm ishda va hozir juda 
ko'plab, katta maydonlarda sodir bo'lm oqda. Birgina AQ SH da
10 yil (1980-90) ichida 1 mln. dan ortiq, y a’ni kuniga 322 tadan 
katta-kichik yong'inlar yuz bergan. 1981-85-yillar davom ida 
Respublikam izda 778 g ek tar m aydonda y on g 'in b o 'lib , 385 
gektar o'rm o n nobud bo'lishiga olib keldi.
5 .4 .0 ‘simUklarni antropogen ta’sirlardan muhofazalash
Tabiatning muhim komponentlaridan biri b o'lgan o'sim liklar 
(flora)ni m uhofazalash va ulard an oqilona foydalanish ham
ekologik, ham ijtimoiy-iqtisodiy jih atd an ka tta aham iyatga ega. 
Yuqoridagi bo'lim iardan m a ’lum bo'ldiki, hozirgacha insoniyat 
o'zining turli ehtiyojlarini qondirish m aqsadida o'sim likdan 
h a d d a n ziy o d k o 'p va n o o q ilo n a f o y d a la n is h i, u la rn i 
m uhofazalash va qayta tiklashga yetarli e’tib o r berm aganligi 
oq ib atid a sayyoram izning o 'sim lik d u n y o sid a jid d iy salbiy 
o'zgarishlar sodir bo'lm oqda. K o 'p lab o'sim lik turlari yo'qolib, 
kamayib, noyob turlarga aylanib, o'zlarining tabiiy va iqtisodiy 
ahamiyatini yo'qotm oqda. Shu tufayli hozirga kelib o'sim liklam i 
turli salbiy antropogen t a ’sirlard an m u h o fazalash, u lard an
t o 'g 'r i , o q ilo n a fo y d ala n ish , u la rn in g q a y ta tik la n is h in i 
ta ’minlash olamshumul ekologik m asalalardan biriga aylanib 
q o ld i. 
O 's im lik la m i 
m u h o fa z a la s h
a tr o f -m u h itn i 
m uhofazalashga oid cho ra-tadbirlar m ajm uasidagi m arkaziy 
m asalalardan biri b o 'lib , uni quyidagi bir-biri bilan b o g 'liq 
yo'nalishlarda amalga oshirish zarur:



Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   186




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə