P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

A tm osfera havosini avtotransport chiqindilaridan m uhofaza
qilish. 
Shahar havosini ifloslantiradigan asosiy om illardan biri 
a v to tra n s p o rt v o sita la rid ir. U la r iflo sla n tirg a n h a v o n in g
zaharlilig in i k am aytirish m ilqsadida yoki havoga ch iq arib
tashlanadigan chiqittdilarning umumiy miqdorini kamaytirish 
uchun turli texnologik tadbirlarni am alga oshrish y o ii bilan 
istalgan m aqsadga erishish m um kin. Buning uchun, m o to r 
silindrlarida paydo bo'ladigan zaharli gazlam i neytralizatorlar 
y o rd a m id a tu tib q o lis h , y o n ilg 'ila r n in g t o ‘la y o n ish in i 
t a ’m inlaydigan m otorlar ishlab chiqarish, shaharlarning asosiy 
yo‘llari va yo‘laklarining soz bo'lishini ta ’minlash, chorrahalarda 
ta rtib o 'rn a tish , tran sp o rt harak atini to ‘g ‘ri yo'lg a q o ‘yish 
m aq S ad id a s h a h a r q u rilis h i lo y ih a la rin i lozim d a ra ja d a
o 'z g a rtirish , k o ‘cha chetlariga d a ra x tla r o 'tq az ish , yer osti 
yoMlarini k o ‘paytirish, ayniqsa ch o rrah alard a avto tran sport 
to ‘planib qolishiga yo‘l qo'ym aslik kabi ishlarni amalga oshirish 
zarur.Shuningdek, yo'lga yaqin joylarda bir qavatli uylarni 
oldingi qatorga, undan keyin k o ‘p qavatli uylar, ularning ortida 
esa bolalar b ag ‘chalari va niaktab binolari joylashtirilishi kerak.

---

Eng z a ru r ta d b irla rd a n biri a v to tra n s p o rt ch iqin dilarni 
atm osfera havosiga tushishini cheklashdir. T ashqi m uhitni 
avtom obil transporti chiqindilaridan m uhofaza qilish Davlat 
a v to m o b il in sp ek siyasiga to p sh irilg a n . D a v la t av to m o b il 
in sp ek siy asi s h a h a r va tu m a n la r h u d u d id a g i a v to m o b il 
transportini hisobga oladi, avtomobil dudburonidan chiqayotgan 
chiqindilar tarkibini tekshiradi. Is gazining havodagi m e’yori 
davlat tasdiqlagan m e’yordan oshib ketsa, avtotransportlarning 
karbyuratorlari tuzatilib, sozlanm aguncha m azkur mashinani 
ishlatish m an etiladi. M asalan, avtom obilni birinchi rejimda 
ishlatilsa uning d u d b u ro n id an chiqadigan is gazi 1,5% dan, 
ikkinchi rejimda ishlatilsa 1% dan oshmasligi kerak.
0 ‘rta Osiyo, ju m lad an , 0 ‘zbekistonning vodiy regionlari 
yuqori ifloslanish potensialiga ega b o'lgan m intaqalarga kirsa- 
da, bu yerda zararli m o d d alarn in g tarq a lish d arajasi past. 
S h un ing uchun u n c h a k uchli b o 'lm a g a n sham o l h a ra k a ti 
ta ’sirida ham zararli m oddalar havoda tez to 'p lan ad i. Shuni 
e’tiborga olib ishlab chiqarish korxonalarini nisbatan balandroq 
joylarga qurish m aqsadga muvofiq. Sanitar m e’yoriy talablarga 
m uv o fiq ta rk ib id a ch an g , z a ra rli gaz va b u g 'I a r b o 'lg a n
texnologik va ventilyatsion tashlam alar tozalanishi lozim. Sanoat 
k o rx o n ala ri to m o n id an havoga c h iq a rila d ig a n ch ang yoki 
tu m an larn i tozalash m axsus q u rilm a lar y o rd am id a am alga 
oshiriladi. M asalan, m exanik changlarni birlam chi tozalash 
ishlari chan g so 'n d irg ic h k a m e ra la rid a , a sp ira tsio n chang 
tutgichlarda, siklonlar va multisiklonlar yordam ida olib boriladi. 
C hanglarni nisbatan sam araliroq tozalash ishlari nam holda 
ishlovchi nasadkali skruberlar, k o ‘pik hosil qiluvchi apparatlari, 
Venturi trubalarida olib boriladi. Tolali, yacheykali, donador 
m a te ria lli, m oy li va eng k en g ta r q a lg a n y e n g li filtr la r , 
shuningdek, elektrofiltrlar gaz va changlarning eng samarali 
tozalashga m o‘ljal|angan apparatlar hisoblanadi. Bug1 yoki gaz 
qo'shim chalari k o ‘rinishidagi toksik m oddalar saqlovchi sanoat 
gazsim on ch iq in d ilari m axsus yuvuvchi k a m e ra la rd a yoki 
ad so rb sion to za lag ic h la rd a to za lan a d i va y o n ilg 'i sifatida 
yoqiladi. Bu kabi zararli m oddalarni zararsizlantirish uchun 
kondcnsatsion tozalashdan, terniik yoki k atalitik yondirish

---

u sullaridan foydalaniladi. Q o ‘shim chalarni yondirish usuli 
chiqindilardan foydalanishning iloji bo'lm aganda yoki ulardan 
foydalanish maqsadga muvofiq emas deb topilganda qoilaniladi.
Quyidagi jadvalda gazsimon tashlam alarni tozalash uchun 
m o ‘ljallangan qurilmalar tavsifi keltirilgan.
8 - ja d v a I
Gazsimon tashlamalarni tozalash qurilm alari tasnifi