F. I. Haydarov, N. I. Xalilova psixologiya fanlarini qitish metodikasi

asosiy usuli kabi munosabatda b lmaydi balki, asosiy auditoriya 
mash ulotlariga qandaydir q shimcha deb hisoblaydilar. Ma'ruzalar 
yoki darsliklardan olingan ayniqsa sirtqi ta'lim talabalarining quv 
yi inlarida olingan bilimlar haqida fikr yuritish, fanning hatto eng 
muhim muammolari haqida yetarlicha t la gapirish mumkin emas. 
Shu yerda talabaning fikrlari afsuski t ri chiqadi, imtihon oluvchilar 
ba'zi hollarda darslikdan tashqari olingan yuzaki bilimlarga past baho 
bilan baholaydilar. qitishni bunday tashkil etishda haqiqiy mustaqil 
ishlardan, tadqiqotchilikka yaqin ishlarga xos b lgan, hayotning 
muhim muammolariga, ilmiy adabiyotlardan javoblarni mustaqil izlab 
topish b yicha tinimsiz mehnatdan talaba doim zini olib qochadi. 
Buning rniga ma'ruza konspektlari va darsliklardan yodlab olgan 
«yuzaki nazariy» bilimlari bilan kifoyalanadi. Nazariyadan amaliy 
faoliyatda qanday foydalanish mumkinligini bilmaydi. Mana shuning 
oqibatida imtihonda qiynaladi. qituvchi aniqlovchi, ravshanlan-
tiruvchi fikrini darslik chegarasidan tashqariga olib chiquvchi savolni 
bergan zahotiyoq talaba ilojsiz holatga tushib qoladi. Demak, 
zamonaviy mustaqil bilim olishda ayniqsa sirtqi ta'limda ichki 
qarama-qarshi va talaba uchun yaxshi boimagan ziga xos vaziyat 
yuzaga kelgan. Bir tomondan mustaqil qish-bilim olishning asosiy 
metodi hisoblanadi. Auditoriya mash ulotlari esa talabaning 
adabiyotlar bilan ishlash ilmiy kitoblardan olingan nazariy bilimlaridan 
kelib chiqib hayotiy muammolarni tahlil qilish ishlarida unga tashkiliy 
metodik k rsatmalar berib undan muvaffaqiyatli foydalanishga imkon 
berishi kerak. 
Haqiqatda esa mustaqil bilim olishning qiyinligi sababli talaba 
k proq, osonroq boigan auditoriya mash ulotlarini afzal biladi, bu 
erda u bilimlarni qituvchidan olishga intiladi. Ana shu qarama-
qarshilik sababli u oson yoiini tanlagan boiadi va u z kuchiga 
ishonib qiziqib mehnat qilishga rgangan boiishi mumkin boigan 
tayyorgarligidan ancha ortda qolgan boiib chiqadi. Mana shuning 
uchun sirtqi taiim talabalarining zlashtirishlari nisbatan pastroq 
boiib chiqadi. 
Mazkur qarama-qarshilikni y qotishning yoii bormi? Unga javob 
topish uchun mustaqil qishni psixologik nuqtayi nazardan rganib 
chiqish va quyidagi savollarga javob topish zarur. Uning 
samaradorligini qanday sharoitlarda t planishiga bogiiq va qanday 
qilib fanni zlashtirishni yuqori darajada qiziqarli, samarali faoliyat 
natijasida erishiladigan qilishi mumkin! Bu masala sirtqi taiim tizimi 
oldida ayniqsa keskin turibdi. 
Bu savolga javob topish uchun mustaqil bilim olish faoliyatini 
psixologik nazariyasi nuqtayi nazaridan quv faoliyati sifatida tahlil 
qilish kerak. 
170 

---