1 – mavzu. Kirish. Chizma geometriya fani va chizma tuzishning nazariy asoslari. Monj usuli. Nuqtaning koordinatalar bo’yicha epyuri

Gaspar Monj apparati. Oktantlar haqida umumiy ma’lumotlar. 
Fazoni chorak va oktantlarga bo‘lish 
O’zaro perpendikulyar bo’lgan ikki tekislik bir–biri bilan kesishib fazoni to’rt 
qismga – kvadrantlarga (choraklarga) bo’ladi.Fazoda gorizontal vaziyatda 
joylashgan rgjr (1.15–rasm) 
H
tekislik 
gorizontal proyeksiyalar tekisligi
,
vertikal 
joylashgan 
V
tekislik 
frontal proyeksiyalari tekisligi deb ataladi
. 
H
va 
V
proyeksiyalar tekisliklari o’zaro kesishgan 
Ox
 
chizig’i proyeksiyalar o’qi deyiladi.
Proyeksiyalar tekisliklari sistemasining bunday fazoviy modelida turli 
geometrik shakllar, shuningdek, detallar, mashina va inshootlarni joylashtirib, 
so’ngra ularning chizmalarini yasash katta noqulayliklar tug’diradi va zaruriyati ham 
bo’lmaydi. 
Konstruktorlik hujjatlarini bajarishda bu tekisliklarning bir tekislikka 
joylashtirilgan (jipslashtirilgan) tekis tasvirlaridan foydalaniladi. Shu maqsadda 
H
gorizontal proyeksiyalar tekisligini 
Ox
proyeksiyalar o’qi atrofida aylantirib, 
V
tekislik bilan ustma–ust tushirib jipslashtiriladi (1.16–rasm). Natijada, 
H
va 
V
tekisliklarda bajarilgan barcha yasashlar asosiy chizma tekisligi sifatida qabul 
qilingan 
V
frontal proyeksiyalar tekisligiga joylashtiriladi. Bunda nuqta yoki 
geometrik shaklning bitta tekislikda joylashtirilgan ikki – gorizontal va frontal 
tasvirlari – 
Monj chizmasi
(
yoki 
kompleks chizma
) hosil qilinadi. 
Amalda geometrik shakllarning to’g’ri burchakli proyeksiyalarini yasashda 
asosan proyeksiyalar o’qlaridan foydalaniladi. Shuning uchun chizmada 
proyeksiyalar tekisliklarining konturini tasvirlash shart emas (1.17–rasm).