qında» fərman imzaladı. Fərm anda deyilir: «Azərbaycanm qədim
və zəngin tarixə, mədəniyyətə və çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrinə
malik olan Naxçıvan diyarı mürəkkəb və çətin inkişaf yolu keçmiş-
dir. Orta əsrlərdə Şərqin iri elm, mədəniyyət, ticarət və sənətkarlıq
mərkəzlərindən biri kimi şöhrət qazanmış Naxçıvan dünya siviliza-
siyasma dəyərli töhfələr verm işdir...» [9, 1999, 5 fevral]. Naxçıvan
muxtar diyarmm Naxçıvan MSSR-yə çevrilməsi Azərbaycan xalqı-
nın olduqca mürəkkəb bir siyasi şəraitdə əldə etdiyi böyük tarixi nai-
liyyəti idi.
Azərbaycan Respublikasmm Prezidenti Heydər Əliyev «Nax-
çıvan Muxtar Respublikasımn 75 illik yubileyi üzrə dövlət komissi-
yasınm tədbirlər planı haqqm da» 12 fevral 1999-cu ildə sərəncam
imzaladı. Sərəncamda deyilir: «Naxçıvan M uxtar Respublikasmın
75 illiyinə həsr edilmiş elm i-praktik konfranslarm, yaradıcılıq ittifa-
qlarınm, yubiley sessiyalarmm, Naxçıvana həsr olunmuş musiqi və
rəngkarlıq əsərlərindən ibarət festival və sərgilərin keçirilməsi, «Nax-
çıvan statistika güzgüsündə» tarixi-statistik məcmuəsinin hazırlan-
ması və nəşri nəzərdə tutulm uşdur...» [37, 1999, 13 fevral].
Tədbirlər planm da Naxçıvan M uxtar Respublikasmın 75 illik
yubileyinə həsr olunmuş ümum respublika təntənəli gecəsinin keçi-
rilməsi, Azərbaycanm şəhər və rayonlarm da muxtar respublikanm
yubileyi ilə əlaqədar tədbirlərin təşkil edilməsi, Bakı şəhərində Nax-
çıvan M uxtar Respublikasm m 75 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq
elmi simpoziumun keçirilməsi, Naxçıvan diyarmm, İrəvan xanlığınm
və qərbi Azərbaycanm tarixinə dair tədqiqat əsərlərinin nəşr edil-
məsi, elm və təhsil müəssisələrində elmi sessiya və konfranslarm keçi-
rilməsi də öz əksini tapmışdır.
Yubiley münasibətilə çap məhsullarmm buraxılması, Naxçı-
vanm tarixinə və mədəniyyətinə dair yeni tədqiqatlarm, sənədlər
toplusunun nəşr edilməsi, «Naxçıvan ensiklopediyası»nm hazırlan-
masından ötrü xüsusi qurum un yaradılması, həmin ensiklopediyanın
nəşr olunması, Azərbaycan Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin
nəzdində Naxçıvamn tarixini və mədəniyyətini tədqiq edən qurumun
yaradılması da tədbirlər planm a daxil idi.
Naxçıvan M uxtar Respublikasmm təşkil edilməsinin 75 illiyi
ilə əlaqədar Bakı şəhərində, m üxtəlif rayonlarda tədbirlər, elmi
71
konfranslar keçirildi. Naxçıvan diyarına muxtariyyət statusunun
verilməsi və onun m uxtar respublikaya çevrilməsi tarixi ilə əlaqə-
dar Azərbaycan Elmlər Akadem iyasm m A .A .B akıxanov adm a
Tarix Institutunda, Bakı Dövlət Universitetində, Azərbaycan Döv-
lət Neft Akademiyasında, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universi-
tetində, Naxçıvan Dövlət Universitetində və b. elm və təhsil
müəssisələrində elmi konfranslar keçirildi və konfransm material-
ları çap edildi.
Azərbaycan Respublikasmın Prezidenti Heydər Əliyev Nax-
çıvan M uxtar Respublikasmm 75 illiyi münasibətilə keçirilən bay-
ram şənliklərində iştirak etmək üçün 1999-cu il oktyabrm 10-da
Naxçıvana gəldi. Hələ Binə hava limanmda jurnalistlərə verdiyi
müsahibələrində qeyd etdi ki, «Naxçıvan M uxtar Respublikasmm
yaranması Azərbaycan xalqınm, respublikasmm həyatında tarixi ha-
disədir. Bu respublikanı vaxtilə yaradanlar çox müdrik, uzaqgörən
insanlar olublar, Azərbaycan torpaqlarım n ayrı-ayrı iddiaçılar tərə-
fındən parçalanmasmm qarşısmı alıblar» [21, s. 12].
Azərbaycan Prezidenti Naxçıvanda keçirilən tədbirlərdə -
«Kazım Qarabəkir Paşa məscidi»nin, Naxçıvan Dövlət Universi-
tetinin yeni tədris korpusunun, Ticarət tədris mərkəzinin, C.Nax-
çıvanski adm a H ərbi Liseyin Naxçıvan filialmm, C.M əmmədqu-
luzadənin ev muzeyinin və b. yeni müəssisələrin açılışında iştirak
və çıxış etdi. O ktyabrm 12-də m uxtar respublikanın 75 illiyinə
həsr olunmuş təntənəli yubiley iclası keçirildi. Tədbirdə Türkiyə
Cümhuriyyətindən, İran İslam R espublikasm dan gələn rəsmi
nümayədələrlə yanaşı, xarici ölkələrin Azərbaycanda fəaliyyət
göstərən səfırləri, respublika paytaxtm dan gəlmiş elm, mədəniyyət
xadimləri, şairlər yazıçılar da iştirak edirdilər. Naxçıvan M uxtar
Respublikası Ali Məclisinin sədri V asif Talıbov m uxtar respubli-
kanm yaranması, inkişaf tarixi, qazandığı nailiyyətlər haqqm da
məruzə etdi. A zərbaycan R espublikasm m Prezidenti H eydər
Əliyev yubiley tədbirində dərin məzmunlu çıxışmda qeyd etdi ki,
N axçıvanm m uxtariyyəti tarixi hadisə olubdur. Bu çətin bir
dövrdə böyük bir mübarizənin nəticəsi olubdur. Naxçıvanm sta-
tusunu qoruyub saxlam aq üçün... M oskva m üqaviləsinin və
xüsusən Türkiyə Cümhuriyyətinin imzaladığı Qars müqaviləsinin
72
burada böyük əhəmiyyəti olubdur. Naxçıvan Azərbaycanm əsas
torpağm dan ayrı düşdüyünə görə Naxçıvanm bütövlüyünü, təh-
lükəsizliyini, dövlətçiliyini, muxtariyyətini gələcəkdə də təmin
etmək üçün Qars müqaviləsi bizim üçün çox böyük, əvəzi olmayan
bir sənəddir [9, 1999, 14 oktyabr].
Naxçıvan M uxtar Respublikasmın 75 illiyinin qeyd edilməsi
bir daha təsdiq etdi ki, Naxçıvanm yaşamasınm, inkişaf etməsinin
əsas şərtlərindən biri bu diyara muxtariyyət, dövlətçilik statusunun
verilməsi olmuşdur. «Naxçıvanm beynəlxalq hüquqi təminata malik
muxtariyyət statusu bu bölgəyə göz dikən ermənilərə göz dağı» [12,
2004, 14-20 fevral] olmuşdur.
1.17. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin
Naxçıvan Muxtar Respublikasına səfərləri
Azərbaycan Respublikasınm Prezidenti Heydər Əliyev 2002-ci
il iyunun 15-də Naxçıvana gəldi. Naxçıvanlılar əlamətdar bayram
günündə - Milli Qurtuluş günündə dövlət başçısım yüksək sevinc və
hərarətlə qarşıladılar. Gəlişinin ilk günü Heydər Əliyev bildirdi ki,
blokadada, çətin şəraitdə olan Naxçıvana xüsusi qayğı göstərmək,
kömək etmək lazımdır. Naxçıvan blokada şəraitində olduğuna görə,
mənim Naxçıvan haqqm da siyasətimin bir hissəsi insanlarm Naxçı-
vanda məskunlaşması, yaşamasıdır [18, 2002, 18 iyun].
Heydər Əliyev Naxçıvanda Olimpiya-İdman Kompleksinin
açılışmda, «N» saylı hərbi hissədə keçirilən mərasimlərdə iştirak etdi,
Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Liseyin Naxçıvan fılialında müda-
vimlərlə görüşdü. İyunun 17-də Azərbaycan Respublikasınm Prezi-
denti, Ali Baş Komandan Naxçıvan MR-də yerləşən hərbi hissələrin
komandirləri ilə müşavirə keçirdi. Dövlətımizin başçısı hərbi hissə-
lərin problemləri, qayğıları ilə maraqlandı, dövlət sərhədlərinin daha
möhkəm qorunması sahəsində qarşıda duran vəzilələrdən damşdı,
hərbiçilərə öz əmrlərini və tapşırıqlarm ı verdi. İyunun 18-də gör-
kəmli Azərbaycan rəssamı Bəhruz Kəngərlinin xatirəsinə yaradılmış
muzeyin açılış mərasimində iştirak və çıxış etdi. Muzeyin otaqlarını
gəzdi və eksponatlarla tanış oldu. Azərbaycan Prezidenti həmin gün
Naxçıvan Ali Məclisində M uxtar Respublikanın dövlət hakimiyyəti
73
Dostları ilə paylaş: |