Molla penah vaqif-09. 04- pdf
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
Buludxan Xəlilov
74 bəsləmişlər. Nəticədə onlar dost, ən yaxın həm- dəm olmuşdur. Bir-birinə ərk etməyi, söz demə- yi, şeir söyləməyi, deyişməyi bacarıblar. Onlar bunu bir tərəfdən istedadları ilə, digər tərəfdən yaşadıqları dövrün nüfuz sahibi olmaqla yerinə yetiriblər. Vaqifin Vidadi ilə deyişməsində hər iki şairin sərbəstliyini, cəsarətini, reallığa müna- sibətlərini açıq şəkildə müşahidə etmək olur. Məsələn:
Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü 75
Toy-bayramdır bu dünyanın əzabı Əqli olan ona gətirər tabı, Sənin tək oğlana deyil hesabı, Hər şeydən eyləyib qubar ağlarsan! Vidadi Oğlan, sən uşaqsan, cavansan hələ, Yenicə cisminə düşüb vəlvələ, Təzəcə dəyənək alıbsan ələ, Qaim tut ki, nagah düşər, ağlarsan. Molla Pənah Vaqiflə Molla Vəli Vidadinin bir-birinə bağlılığı, etibarı, sədaqəti güclü olmuş- dur. Bunun sayəsində onlar bir-birinə müraciətlə şeirlər yazmış, birisinin yazdığı şeirə cavab olaraq o birisi şeir yazmışdır. Məsələn, Molla Pənah Vaqif “Durnalar” rədifli şeirini:
Buludxan Xəlilov
76 Molla Vəli Vidadinin aşağıdakı qoşmasına cavab yazmışdır: Qatar-qatar olub qalxıb havaya, Nə çıxıbsız asimana, durnalar? Qərib-qərib, qəmgin-qəmgin ötərsiz, Üz tutubsuz nə məkana, durnalar! Molla Vəli Vidadi ilə Molla Pənah Vaqifin bir-birinə cavab yazmaları XIX əsrin məşhur şairi Qasım bəy Zakirə də təsir etmişdir. Qasım bəy Zakir Bakıda sürgündə olduğu zaman Molla Vəli Vidadiyə və Molla Pənah Vaqifə cavab ola- raq durnalar mövzusunda şeir yazmışdır. Bu da daha bir üçlüyün (Molla Vəli Vidadi, Molla Pə- nah Vaqif, Qasım bəy Zakir) ədəbiyyat tarixi- mizdəki xidmətlərini xarakterizə etməkdə az rol oynamır. Molla Vəli Vidadi ilə Molla Pənah Vaqif arasında olan dostluğu təsdiq edən faktlardan biri də odur ki, 1797-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qa- car öldürüldükdən sonra Molla Pənah Vaqif “Ey Vidadi, gərdişi-dövrani-kəcrəftarə bax” şeirini Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü
77 yazıb Vidadiyə göndərmişdir. Bu şeirdə Molla Pənah Vaqif dostu Molla Vəli Vidadini zəmanə- də baş verən hadisələrdən ibrət dərsi almağa çağırır. Ey Vidadi, gərdişi-dövrani-kəcrəftarə bax! Ruzigarə qıl tamaşa, karə bax, kirdarə bax! Əhli-zülmü necə bərbad eylədi bir ləhzədə, Hökmü adil padşahi-qadirü qəhharə bax! Sübh söndü şəb ki, xəlqə qiblə idi bir çırağ, Gecəki iqbalı gör, gündüzdəki idbarə bax! Taci-zərdən ta ki, ayrıldı dimaği-pürqürur, Peyimal oldu təpiklərdə səri-sərdarə bax! Mən fəqirə əmr qalmışdı siyasət etməyə, Saxlayan məzlumu zalimdən o dəm qəffarə bax! Qurtaran əndiqədən ahəngəri-biçarəni, Şah üçün ol midbəri təbdil olan mişmarə bax! Buludxan Xəlilov
78 İbrət et, Ağa Məhəmməd xandan, ey kəmtər gəda, Ta həyatın var ikən nə şahə, nə xunxarə bax!
Nə qıza, nə oğula, nə dusta, nə yarə bax! Vaqifa, göz yum, cahanın baxma xubü ziştinə, Üz çevir ali-əbayə, Əhmədi-Muxtarə bax! Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində Molla Pənah Vaqifi Molla Vəli Vidadisiz və Molla Vəli Vida- dini Molla Pənah Vaqifsiz təsəvvür etmək müm- kün deyildir. Bu mənada “Vaqif böyüklüyü bir müstəvidə Vidadi özünəməxsusluğu, bədii este- tik düşüncənin sxemləri daxilində açılır, eləcə də əksinə Vidadinin sənətkarlığı, onun həyat fəlsə- fəsi Vaqiflə müqayisəsiz birtərəflidir. Bütün de- yilənlərə, fərqli baxışlara baxmayaraq, bu belədir və sırf reallıqdır” fikri yerinə düşür. [7, 214] Molla Pənah Vaqiflə Molla Vəli Vidadi ara- sındakı dostluğu yüksək səviyyədə təqdim edən mənbələrdən biri Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin “İki od arasında” əsəridir. Əsərdə qeyd olunur ki, Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü
79
“Mənim qazaxlılarım da köçüb, gəlirlər, – dedi. – Əhməd ağa min beş yüz ailə ilə tərpənib, gəlmək istəyir”. Onun dediklərini Ömər xan təsdiq edir. Deyir ki, Qazax Şəmşəddin İraklinin sağ əlidir. Onlar köçüb getsə, İraklinin qoşunu olmayacaq- dır. Ömər xan onu da deyir ki, qazaxlılar çox igid tayfadır, onlar oddur. Söhbətin bu yerində Molla Pənah Vaqifə xəbər verirlər ki, şair Molla Vəli Vidadi gəlibdir. Əsərdən oxuyuruq: “Vaqif xan- dan izin alıb, tələsik evə gəldi. Dostu Vidadinin pəncərənin içində oğlu Qasım ağa ilə söhbətdə gördükdə, onu ayağa qalxmağa qoymayıb, özü irəlilədi, öpüşüb-görüşdülər. Vaqif soruşdu: – Hələ de görüm, toxsan, acsan? Vidadi mütəvazi bir halda: – İltifatın artıq olsun, xörək verdilər, yedim, – dedi. Vaqif oğlu Qasım ağaya yönələrək: – Bizə qəhvə bişirt! – dedi. – Sonra Vidadi ilə qarşı-qarşıya oturub, çoxdan bəri həsrətində olduğu dostu ilə şirin söhbətə başladı”. Vaqiflə
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|