Buxoro davlat universiteti



Yüklə 0,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/23
tarix20.04.2022
ölçüsü0,85 Mb.
#85755
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   23
O`zbekiston respublikasi oliy va o`ta maxsus ta`lim vazirligi

 

 

  DNK  ni  ikki  zanjirli  strukturasi  burama  (spiral)  orasiga  qaratilgan 

nukleotidlar  o’rtasida  paydo  bo’ladigan  vodorod  bog’lar  tufayli  ushlab                                                                                    

turiladi. Asoslar orasidagi komplementarlik (moslik, bir-birini to’latish ) A va T, G 

va o’rtasida paydo bo’lib butun zanjirlar orasidagi  komplementarlikni ta’minlaydi. 

Adenin bilan  timin orasida 2 ta vodorod  bog’lanish bo’lsa , guanin   bilan 

sitozin  orasida  3 ta vodorod bog’lanish  bor. Shuning uchun G S jufti  bir muncha  

mustahkamroq va ixchamroq . Endi qosh spiralni bir qismi bilan tanishamiz . 

DNK    zanjirida  bunday    komplementarlik  quyidagicha  yoziladi:  Qo’shni 

azot asoslari orasidagi  o’q uzunasi 0.34 nm ga  teng   va ularning  biri ikkinchisiga 

nisbatan  36

o

  ga    burilgan  .  Binobarin  ,bitta  to’la  spiral  o’nta  qo’sh  asosni  o’z  



ichiga oladi va 3.4 nm  uzunlikda bo’ladi .Spiralning diametri 2.0 nmga teng. Ikki 

zanjir  bir-biriga    antparrallel  ,demak  dezoksiribozlar  orasidagi  fosfatdiefir    bir 

jiyakda 3’ dan 5 ga qarab o’qilsa ,ikkinchisida 5’ dan 3’ ga qarab o’qiladi. 



 

40 


 

2- rasm. DNK molekulasidagi azotli asoslar orasida komplementarlik 

 

 DNK molekulasining  (A va S) shakllari ham kashf  etilgan. Ular Uotson va 



Krik taklif qilgan shakl deb ataladigan  strukturadan  o’ramadagi  qo’sh asoslarni 

faraz  qiladigan  o’qqa  egilish    burchagi    va  ularning  soni  tomonidan  bir  oz 

farqlanadi.Lekin  ularning  miqdori  va    DNK    vazifalarining  bajarilishida    hissasi 

katta emas [13-15]. 

 

 3-  rasm. DNK tuzilishining Uotson-Krik modeli. 



 


 

41 


Ba’zi virus DNK lari  yakka zanjirli tuzilishga  ega.Yakka va qo’sh zanjirli 

DNK  molekulalari  ikki  uchi  ulangan      halqa  shaklida    ham  bo’ladilar.  DNKning 

bunday    xillari  asosan  bakteriyalarda    va    mitoxondriyalarda    mavjud.  DNKning  

molekulyar og’irligi   uni ajratib olish  usuliga bog’liq, chunki  ekstrak-siya qilish 

jarayonida molekulalar osonlik bilan parchalanib  ketadilar. 

 

Eng  yuksak  molekulalar    og`irlik    taxminan  10



9

(taxminan  2*10

6

qo`sh 


asoslar)  ga  teng,  chunki    10

9

/2*10



6

=660    (qo`sh  asoslarning  o`rtacha    molekular 

og`irligi).  Ammo    ichak  tayoqchasining  halqali    xromosomalarning  aniqlangan 

molekular og`irligi  2.8*10

9

   (taxmian 3 dan 4 gacha   10



6

 qo`sh  asoslar  )  ga  teng 

bo`lib  chiqdi . 

Sutemizuvchilar  DNK sining  molekular   massasi  ancha  kam  (taxminan  

10

8

):    ammo    bu  ularni    xromosoma    oqsillaridan    ajratib  olishning    qiyinligiga 



bog`liq bo`lsa kerak. Yakka xromosomaning  DNK si –yakka   DNK  zanjiri  ichak 

tayoqchasidan  10-20 marta  uzun deb  qabul  qilishga genetik  asoslar bor .  Ichak  

tayoqchasining uzunligi  taxminan  1.5-2 mkm,  mitoxondriyaniki  0.5-2  kmkm  ga  

teng.  


Eukoritotik  hujayra  DNK  sining    95%  I    yadroda    joylashgan      bo`lib  ,    u  

yerda    oqsillar    bilan    bog`langan  shaklda  xromosomalar    hosil    qiladi.  Mitoxon-

driyalar  va  xlorollastlarda  ham  DNK  mavjud  (ekstraxramasomal  DNK); 

mitoxondrial  DNK  umumiy  DNKning  1-2%ini,      xlorolastlar    DNKsi    esa    yaqin  

5%  ni    tashkil    qiladilar.  Hujayradan  DNK    miqdori    turli    organizmlarda  juda   

keng  farqlanadi,  ammo ayni organizmning    barcha     hujayralarida     turg`undir    

(bundan  faqat somatik hujayradagi  miqdorning  yaralishini    tutadigan    gaploid   

jinsiy    hujayralargina    mustasnodir). 

    

 

 



                    


 

42 


3.5 

    



Yüklə 0,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   23




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə