Pedagogik innovatsion texnologiyalar va adabiy ta’lim

Adabiyot darslarida emotsional holatlarni vujudga keltirishda o‘qituvchi nutqining hissiyotga yo‘g‘rilganligi, tiniqligi, badiiyligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Faqat bu holat o‘ta samimiy bo‘lishi kerak. Busiz o‘qituvchining nutqi foydali axborotgina bo‘lib, o‘quvchiga hissiy ta’sir ko‘rsatolmaydi. Shu bilan birga, darsning qiziqarliligini ta’minlashda bilishdan zavqlanish hissining ham o‘rni katta. Hissiyot o‘quvchini muammoning ichiga kirishga undaydi. Ko‘ngil ochish hislari bilan bilim olishdagi hislarning farqi shunda. Polshalik taniqli pedagog V. Okon o‘quvchining o‘qitish kechimidagi mustaqilligini ta’minlash uchun asosiy e’tiborni ta’limning o‘zlashtirish, kashf etish, his qilish, intilish singari yo‘llariga qaratgan.

• Adabiyot darslarida emotsional holatlarni vujudga keltirishda o‘qituvchi nutqining hissiyotga yo‘g‘rilganligi, tiniqligi, badiiyligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Faqat bu holat o‘ta samimiy bo‘lishi kerak. Busiz o‘qituvchining nutqi foydali axborotgina bo‘lib, o‘quvchiga hissiy ta’sir ko‘rsatolmaydi. Shu bilan birga, darsning qiziqarliligini ta’minlashda bilishdan zavqlanish hissining ham o‘rni katta. Hissiyot o‘quvchini muammoning ichiga kirishga undaydi. Ko‘ngil ochish hislari bilan bilim olishdagi hislarning farqi shunda. Polshalik taniqli pedagog V. Okon o‘quvchining o‘qitish kechimidagi mustaqilligini ta’minlash uchun asosiy e’tiborni ta’limning o‘zlashtirish, kashf etish, his qilish, intilish singari yo‘llariga qaratgan.
• O‘zlashtirish yo‘li bilan amalga oshiriladigan ta’lim, uning fikricha, o‘quvchidan tayyor bilimlarni xuddi o‘qituvchisi aytib berganday, bir tizimga solingan shaklda eslab qolishni talab qiladi. Bu holatda asosiy ish xotiraning zimmasiga tushadi. Bunday ta’limning natijasi u yoki bu bilimlarni esda saqlab qolishdangina iborat. Ta’limning o‘zlashtirish yo‘lida aqliy mehnat bilan bog‘liq o‘quv ko‘nikmalari kam shakllanadi.

Qayta kashf etish yo‘lidan borilganda ta’lim jarayonini ilmiy tadqiqotlarga imkon qadar yaqinlashtirish nazarda tutiladi. V. Okon qayta kashf etishning ikki muhim jihatini ajratadi:

• Qayta kashf etish yo‘lidan borilganda ta’lim jarayonini ilmiy tadqiqotlarga imkon qadar yaqinlashtirish nazarda tutiladi. V. Okon qayta kashf etishning ikki muhim jihatini ajratadi:
• a) o‘quvchilarda tadqiqotchilik faolligining ortishi;
• b) bilimlarni mustaqil ravishda o‘zlashtirish.
• U bu yo‘lning yana bir jihatiga – mehnat orqali erishilgan bilim o‘quvchi shuurida chuqur o‘rnashib qolishiga ham diqqat qaratadi. Bu usuldan foydalanilganda bilimlarni o‘zlashtirish tezlashadi, o‘quvchilarning nazariy va amaliy muammolarni hal etishdagi faolligi ortadi, ko‘nikmalari mustahkam bo‘ladi. Bunday yondashuv asosan tafakkur mustaqilligi, kuzatuvchanlik, tasavvur, e’tibor va xotiraning rivojlanishiga, umumiy aqliy madaniyatga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ya’ni, kashf etish asnosida tuyilgan lazzat har qanday odamni yangi-yangi kashfiyotlar sari yetaklaydi. His qilish yo‘li bilan bilim olishni tavsiflab, V. Okon Polsha maktablarida bilimlarni o‘quvchini ruhiy muvozanatdan chiqarish orqali o‘zlashtirilishiga erishish ustida ish olib borilganiga to‘xtaladi. Olimning fikricha, o‘quv materialini his qilish orqali o‘zlashtirish ma’lum ijobiy xususiyatlarga ega. Unda bilimlar insonning ijodiy faoliyati orqali o‘zlashtiriladi. Hissiyot bilimni o‘quvchining ongiga mustahkam joylaydi. Bunda ta’limning tarbiyaviy ahamiyati ortadi. Chunki bu tadbirlar qanchalik darajada ta’limiy bo‘lsa, shunchalik tarbiyaviydir. Insonga o‘z xudbinligi, nafsini yengishga imkon beradigan ijobiy tuyg‘ularning rivojlanishi uning kamolotini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etishi milliy tarbiyashunoslik tarixidan ham ma’lum.