Pedagogning nutq texnikasi va notiqlik madaniyati

 
uchun esa, 
o‘qituvchida yuqorida aytilganidek, mavzuni yaxshi bilishdan
 
tashqari, uni bayon 
etishning aniq belgilangan rejasi bo‘lishi kerak.
 
Nutqdagi fikrlarni birinchi va 
ikkinchi darajali tarzda tuzib, ularni o‘zaro bog‘lab, o‘quvchilarni avvalo nutq 
rejasi bilan tanishtirib, so‘zni boshlash
 
lozim. Vaqtni hisobga olish, notiqlik 
fazilatlaridan biridir. Chunki so‘zlash
 
muddati oldin e’lon qilinib, shunga rioya 
qilinsa, agar iloji bo‘lsa, sal
 
oldinroq tugatilsa, o‘quvchilar zerikishmaydi. 
Mukammal notiqlik san’atiga ega bo‘lish - o‘qituvchilar uchun ulkan mehnat 
talab qiladigan murakkab jarayondir. Nutqning o‘tkirligi, yorqinligi va originalligi 

---

tinglovchi va o‘quvchilarda his-tuyg‘u va qiziqish uyg‘otishi, uning e’tiborini 
qaratishi, aytilayotgan narsaning mazmunini yaxshilab yetkazish uchun zarurdir. 
Demak, nutq aniq va ravon bo‘lishi, grammatik jihatdan to‘g‘ri tuzilgan bo‘lishi, 
adabiy talaffuz qoidalariga bo‘ysunishi, boshlanishidan oxirigacha izchil bayon 
qilinishi lozim. Ana shunday nutq asosida o‘rganilayotgan bilim o‘quvchi 
xotirasida uzoq vaqt saqlanib qoladi. Shunday nutq madaniy nutq talablariga javob 
beradi. Buning uchun o‘qituvchilardan tinimsiz izlanish va o‘z ustida ishlash, 
filologik bilim va muttasil nutqiy mashq qilish talab qilinadi. 
O‘qituvchilarning pedagogik faoliyatidagi og‘zaki nutqi monologik va dialogik 
shaklda bo‘ladi. Monologik nutqning keng tarqalgan shakllari hikoya, maktab 
ma’ruzasi, sharhlash kabilardir. Dialogik nutq turlari suhbat, savol - javob shaklida 
bo‘ladi. Polilogik nutq deganda ko‘pchilikning suhbati nazarda turiladi. Bahs-
munozara darslarida polilogik nutq jarayoni ro‘y beradi.
3.O‘qituvchi nutqining ta’sirchanligini oshirish yo‘llari. 
Bo‘lajak o‘qituvchi 
o‘z nutqini takomillashtirishi uchun ta’lim va