“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif

Ключевые слова:
антропоцентрическая парадигма, пословицы, гендер, 
лингвокультурология, культура, языковые аспекты. 
Abstract:
This article shows the expression of gender characteristics in 
anthropocentric proverbs on the example of the Uzbek and English 
languages.According to research goals, the anthropocentric paradigm enables 
examination of the human factor's influence on linguistics. This then places the study 
of language in the context of man. The current proposal, which analyzes the 
linguocultural aspect of anthropocentric proverbs, i.e., the evaluation and imagery of 
the human gender, and provides examples, is based on the principles of the 
anthropocentric paradigm. 
Key words:
anthropocentric paradigm, proverbs, gender, linguoculturology, 
culture, language aspects. 
Maqollar ko'pincha umumiy haqiqatni yoki amaliylikni ifodalovchi aniq va 
ixcham so'zlardir. Ularning kelib chiqishi og'zaki an'analarga borib taqaladi va 

---

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-24, Issue-3, December - 2022
 
183
avloddan-avlodga o'zgarmay o’tib boradi. Maqollar o’zida donolikni aks ettiradi va
jamiyatning an’anaviy qadriyatlari aks ettiruvchi in’ikodir. Gender kontekstida , til 
munosabatlari hamda jinslar o'rtasidagi munosabatlarda maqollar an’anaviy kuchni aks 
ettirgani uchun katta ahamiyatga ega. Ta’kidlash joizki, bugungi kunda jahon 
tilshunosligida tilshunoslik tarixi va jamiyat taraqqiyotidagi uzluksiz o‘zgarishlar 
tufayli yangi paradigma paydo bo‘ldi. Ayniqsa,bu ilmiy paradigma tilda bo'lgan 
antropotsentrik paradigma hisoblanadi u boshqa fanlar bilan birgalikda o‘rganiladi va 
bunda inson omili muhim o‘rin tutadi Aniqroq aytganda, tilshunoslikda rol 
o‘ynaydigan inson omiliga e’tibor qaratilgan tadqiqotdir. 
Shuni ham ta'kidlash kerakki, garchi til va madaniyat o'rtasidagi munosabatlar 
ko'plab lingvistik tadqiqotlarda o'rganilgan bo’lishiga qaramay bu sohadagi bilimlar 
hali ham yetarli emas va ular ko’proq izlanishga muhtoj.Maqollar, xususan, 
antropotsentrik maqollar lingvistik ahamiyatga ega chunki ular ma’lum bir millatga 
mansub bo'lgan xalqning madaniy va milliy xususiyatlarini o'zida mujassam etgan 
birliklardir. 
Tilga antropotsentrik nuqtai nazardan qarash g`oyasi hozirgi kunda umum 
tomonidan ijobiy qabul qilinmoqda: ko`pgina til qurimlarida inson haqidagi tasavvur 
tabiiy va to`g`ri qilinmoqda. 
Mazkur ilmiy yondashuv (soha) chet el tilshunosligida asrlar davomida tadqiq 
etilayotgan bo`lsa-da, tilni o`rganishda yangi vazifalar qo`ymoqda, tilni tavsiflashning 
yangi usullari, til birliklari, tushunchalari va qoidalariga nisbatan yangicha nuqtai 
nazarlarni talab qilmoqda.
Tilni anropotsentrik nuqtai nazardan o`rganishg`oyasi – zamonaviy tilshunoslikda 
asosiy yo`nalish hisoblanadi. Hozirgi kunda lisoniy tahlilning maqsadi tilning turli 
sistemalari namoyon bo`lishini o`rganishdan iborat emas. Til – murakkab hodisa. 
E.Benvenist tahkidlaganidek, “Tilning o`zligi shu qadar o`ziga xoski, tabiatan uni bir 
nechta strukturalardan iborat deb baholash mumkin. Ularning har biri umumiy 
tilshunoslikning yuzaga kelishi uchun asos vazifasini bajarishi mumkin”. 
Madaniyatshunoslik- madaniyat rivojlanishining eng umumiy qonuniyatlarini 
o`rganadi. Uning manbai insoniyat yaratgan barcha madaniy qadriyatlardir. 
Madaniyatshunoslikning asosiy vazifasiga insonning tabiat, jamiyat bilan birgalikdagi 
faoliyatini hamda kishilarning ma`naviy turmuShiga oid barcha jarayonlarni tadqiq 
qilish kiradi. 
Uning tadqiqot manbai bo`lib: 

inson yaratgan sanoat sohasi;

kishilarning muomala vositasi bo`lgan til;

jamiyat boyligi va mezoni bo`lmish bilim; 

ijtimoiy munosabatlar va ijtimoiy tashkilotlar;

---