Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
111
TDF, FTC)
Dəri səpgiləri
ABC,
NVP,
EFV, D4T və
digərləri
H, R, Z, PAS,
FQ
və
digərləri
ABC müalicəsini yenidən başlamamaq
(həyati təhlükə olan anafilaksiya
ehtimalı var). Stivens-Cons sindromu
törədən preparatla müalicəni yenidən
başlamamaq. TMP/SMX habelə səbəb
ola bilər. Tioasetazon həyati təhlükə
törədən dəri zədələnməsi səbəbindən
İİV-infeksiyası zamanı əks göstərişdir.
Südlü asidoz
D4T, ddI, AZT,
3TC
Lzd
Əgər preparat südlü asidoz törədirsə
onu südlü asidoz törətməyən digər
preparatla əvəz etmək lazımdır.
Böyrəklərin
zədələnməsi
TDF
(seyrək
hallarda)
Аminoqlikozid
lər, Cm
TDF xarakterik Frankoni sindromu
(hipofosfatemiya,
hipourikemiya,
proteinuriya,
normoqlikemik
qlükozuriya) ilə özünü biruzə verən
böyrəklərin zədələnməsini və bəzən
böyrək çatışmazlığını törədə bilər.
Odur ki, aminoqlikozidlər və ya Cm
qəbul edən xəstələrdə TDF ehtiyatla
tətbiq
edilməlidir.
Kreatininə
və
elektrolitlərə hər 1-3 həftədən bir
nəzarət edilməlidir. Bir çox ART
dərmanların və VƏD-lərin dozaları
böyrək çatışmazlığına müvafiq olaraq
korreksiya edilməlidir.
Nefrolitiaz
IDV
Yoxdur
Qarşılıqlı təsir məlum deyil. Düzgün
su rejimi IDV qəbul edənlərdə
nefrolitiazın qarşısını alır. Nefrolitiaz
inkişaf
etdikdə
digər
proteaza
inhibitoru ilə əvəz etmək lazımdır.
Elektrolit
mübadiləsinin
pozuntuları
TDF
(seyrək
hallarda)
Cm,
aminoqlikozidl
ər
Diareya və
qusma
elektrolitlərin
pozuntularına gətirib çıxara bilər.
Hətta TDF qəbul etməyən İİV-ə
yoluxmuşlar aminoqlikozidlərin və
Cm
qəbulu
zamanı böyrəklərin
zədələnməsinə
və
elektrolit
pozuntularına görə yüksək risklidirlər.
Sümük iliyində
hemopoezin
zəifləməsi
AZT
Lzd, R, Rfb,
H Dövrü
olaraq qan hüceyrələrinə
nəzarət
etmək,
sümük
iliyinin
zədələnməsi
əlamətləri
meydana
çıxdıqda AZT əvəz edilməlidir. Lzd
tətbiqinin dayandrılması məsələsinə
baxılmalıdır.
Sümük
iliyinin
zədələnməsinin səbəbi TMP/SMX ola
bilər. TMP/SMX qəbul edənlərə fol
Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
112
turşusu preparatları verilə bilər.
Görmə
sinirinin
nevriti
ddI
E,
Eto/Pto
(seyrək
hallarda)
Görmə sinirinin nevritinin baş verməsi
ilə
əlaqədar
preparatın
qəbulu
dayandırılmalı
və
belə
təsir
göstərməyən
dərmanla
əvəz
ediləməlidir.
Hiperlipidemiy
a
Proteazaların
inhibitorları,
EFV
Yoxdur
Bir-birini
gücləndirən
toksiklik
yoxdur.
Lipodistrofiya NRTI/НИОТ
(xüsusən
D4T
və ddI)
Yoxdur
Bir-birini
gücləndirən
toksiklik
yoxdur.
Disqlikemiya
(qlükoza
mübadiləsinin
tənzimlənməsi
nin
pozuntuları)
Proteazaların
inhibitorları
Gfx, Eto/Pto
Proteaza
inhibitorları
insulinə
rezistentlik və hiperqlikemiya törədir.
Eth/Pth isə diabetli xəstələrdə insulinə
nəzarət
etməyi
çətinləşdirir
və
beləliklə qlükozanın qatılığının pis
tənzimlənməsinə və hipoqlikemiyaya
gətirib çıxara bilir. Məhz bu YT-yə
görə Gfx ÜST / YİK tərəfindən
vərəmin
müalicəsində
tövsiyə
olunmur.
Hipotireoidizm D4T
Eto/pto,
PAST Toksikliyin
qarşılıqlı
təsiri
mümkündür.
PAST
və
Eth/Pth
xüsusən
kombinə
edildikdə
hipotireoidizm törədə bilir.
Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
113
Əlavə 11: Hamiləlik zamanı
vərəmin müalicəsi
Hamilə qadınlarda vərəmin 1-ci sıra VƏD-lərlə müalicəsi təhlükəsizdir və dölə ototoksik
təsir göstərdiyinə görə streptomisin təyin edilməmək şərti ilə adi sxemlər üzrə aparılır.
Izoniazid qəbul edən hamilələrə piridoksin qəbulu tövsiyə edilir. Adətən müalicənin 2-3
həftə qəbul etdikdən sonra hamilə qadın artıq yoluxucu olmur. Əgər vərəmin müalicəsi
doğuşdan bir neçə həftə əvvəl başlayırsa uşağın yoluxması riski xeyli azalır. Uşağın yoluxması
riski anada doğuş zamanı və ya ondan sonrakı dövrdə vərəmin aşkar edildiyi zaman ən
yüksəkdir. Bu zaman uşaq anadangəlmə vərəm infeksiyasına görə müayinə olunmalıdır.
Hamiləlik dövründə DDV-nin müalicəsi 2-ci sıra VƏD-lərin təhlükəsizlik göstəricilərinin
məhdud olduqlarına görə mürəkkəbdir.
Hamiləlik zamanı VƏD-lərin
təhlükəsizlik göstəriciləri
Preparat
Təhlükəsizlik
sinfi
Şərhlər
1-ci sıra VƏD-lər
Н
С
Hamilələrin müalicəsi üçün təhlükəsizdir. Hamiləlik
zamanı piridoksin (vitamin В6) tətbiq olunmalıdır.
Yenidoğulmuşlarda qıcolma riski yüksəkdir.
R
С
Hamilələrin müalicəsi üçün təhlükəsizdir.
Е
В
Hamilələrin müalicəsi üçün təhlükəsizdir.
Z
С
Əgər preparatın istifadəsi əhəmiyyətli dərəcədə
zəruridirsə, onu ehtiyatla təyin etmək olar. əksər
mənbələrə görə təhlükəsizdir.
S
D
S və digər aminoqlikozidlər: dölə ototoksik təsirini
sübut edən sübutlar var. Risk dərəcəsini və mümkün
səmərəsini ciddi götür-qoy etmək lazımdır. Mümkün
gədər onların tətbiqindən qaçılmalıdır.
2-ci sıra VƏD-lər
КМ, АМК
D
Dölə ototoksik təsirini sübut edən sübutlar var. Risk
dərəcəsini və mümkün səmərəsini ciddi götür-qoy
etmək lazımdır. Mümkün gədər onların tətbiqindən
qaçılmalıdır.
СМ
С
Mümkün gədər istifadə edilməməlidir. Adətən
hamilələrin müalicəsində inyeksion preparatlardan
qaçılır, lakin həyat üçün təhlükə olduqda Cm-nin
istifadəsi məsələsinə baxıla bilər.
FQ
С
Əgər preparatın istifadəsi əhəmiyyətli dərəcədə
zəruridirsə, onu ehtiyatla təyin etmək olar. əksər
mənbələrə
görə
təhlükəsizdir.
Hamilələrin
müalicəsində
uzunmüddətli
tətbiq
təcrübəsi
məhduddur. Bununla belə, preparatların bakterisid
aktivliyi nəzərə alınaraq səmərəliliyi risk dərəcəsindən
daha üstündür.
Eth
С
Mümkün gədər istifadə edilməməlidir. Heyvanlar
üzərində tətqiqatlar teratogen təsirini göstərmişdir.
Preparat, habelə hamiləliklə bağlı ürəkbulanma
tutmalarını gücləndirir.