Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

la
rının  şəffaflığının  artırılmasına  və  onlar haqqında hesabat verilməsinin güclənməsinə 
hesablan
mışdır. 
Münt
əzəm hesabat. Hesabat verilməsi tez-tez baş verməli və geniş olmalıdır. 
Agentlik 
ən azı ildə bir dəfə,ya da iki ildən bir öz fəaliyyətini və maliyyə duru-
munu 
ətaraflı formada açıqlamalıdır. O,həmçinin,indiki zamanda baş verən kom-
munikasya strategiyala
rına qoşulmalıdır,məsələn,website  qurmaq  və  maariflən-
dirm
ə və təlim kursları kimi
134
. 
Audit x
əbərləri.  İzləmə  orqanı  öz  şəffaflığını  audit xəbərlərini  açıqlamaq-
la,m
əsələn,illik büdcə və xərcləri açıqlamaqla nümayiş etdirməlidir
135
. 
 
4.7.  Mül
ki cəmiyyət təşkilatları və media  
Mülki c
əmiyyət,hökümət və ya özəl şirkətlər üçün çalışmayan bütün təşkilatlar,təsisat-
lar  v
ə  fərdləri özündə  cəmləşdirir. Bu tərifə  qeyri-hökümət təşkilatları,qeydə  alınmış 
xeyriyy
ə  təşkilatları,akademiya,düşüncə  mərkəzləri,icma qrupları,inanc  əsaslı  təşkilat-
lar,
peşəkar birliklər və sosial hərəkatlar daxildir. Media öz təsisat mandatından asılı ola-
raq, h
əm mülki cəmiyyət subyektinin xüsusi kateqoriyası,həm də özəl şirkət kimi ola bi-
l
ər. Bir çox media müəsisələri gəlir üçün işləyir və bir çoxu ictimaiyyətin faydası üçün 
ça
lışır,baxmayaraq  ki,adətən bütün media vasitələri hökümətlə  münasibətdə  özlərinin 
əhəmiyyətli nəzarətedici rollarını  qeyd  edirlər.Həm  mülki cəmiyyət,həm də  media,baş 
ver
ən korrupsiyanın açılmasında və korrupsiyanın qarşısını necə almaq üçün təcrübə qa-
za
nılmasına münbit şərait yaradılmasında köklü rol oynayırlar. 
Korrupsiya
nın təbiəti onu aşkarlamağa çətinlik törədir
136
. M
əsələn, rüşvət verənlər ola 
bilsin  ki,özl
ərinin korrupsiyada  iştirak faktlarını  açıqlamasınlar,  çünki onlar  da  rüşvət 
verdikl
ərinə görə məhkum olunmaqlarından qorxurlar,qanunun əks tədbirlərindən qorxur-
lar v
ə ya məsələn,onlar rüşvət veriblər ki,daha ağır cərimədən,məsələn, həbsdən azad ol-
sunlar  v
ə  bu  sonuc ilə  də  razıdırlar.Daha sonra,korrupsiyanın  gizli təbiəti olduğun-
dan,üçüncü t
ərəfin şahidləri çox azdır.Əgər korrupsiya hadisəsi hesabatsız olursa,o səmə-
r
əli  şəkildə  həll  edilə  bilməz. Bu səbəbdən,korrupsiyanı  araşdıran  və  ictimaiyyət üçün 
açıqlayan sağlam mülki cəmiyyət təşkilatları və müstəqil media strukturları həyati əhə-
miyy
ət daşıyır. Onların hər ikisi dövlət müəsisələrində sistemli korrupsiyanın ləğv edil-
m
əsində önəmli amillərdir
137
.  
4.7.1. 
Mül
ki cəmiyyətin rolu  
Mülki c
əmiyyət təşkilatları rəsmi dövlət təsisatlarından kənarda ictimaiyyətin resursla-
rını səfərbər edirlər. Bu qruplar daha sonra öz birləşmiş resurslarından möhkəm inandıq-
la
rı məsələlərin müdafiəsi üçün istidadə edirlər,məsələn,polis korrupsiyası ilə məşğul ol-
maq  üçün.  Güclü mülki c
əmiyyətlər çox sayda adamların üstünlük verdikləri məsələləri 
koordinasiya  ed
ə  bilər  və  öz  mövqelərindən istifadə  edib  siyasilərə  təzyiq  edə  bilərlər. 
Onlar anti-korrupsiya siyas
ətlərini öz üzvlərinin birləşmiş təcrübələrindən istifadə edərək 
223 

---

cid
di şəkildə analiz edə bilər və təkmilləşmə və ya dəyişiklik təklif edə bilərlər. Mülki cə-
miyy
ətin başqa üstünlüyü ondadır  ki,onlar ictimaiyyətin resurslarını beynəlxalq aləmdə 
ölk
ələr boyu təşkil edə bilərlər. Mülki cəmiyyətin beynəlxalq xarakteri odur ki,daxili sosi-
al t
əsisatların  zəif olduğu  cəmiyyətlərdə  xarici mülki cəmiyyət subyektləri daxildəki 
qruplara la
zımi islahatları aparmaq üçün dəstək verə bilir
138
.  
Nümu
nə 5: Anti-korrupsiya mülki cəmiyyət təşkilatı-Beynəlxalq Şəffaflıq 
Beyn
əlxalq Şəffaflıq (Transparency International) 1993-cü ildə yaradılmış və indi kor-
rupsiyaya qar
şı mübarizəyə həsr olunmuş qlobal mülki cəmiyyət təşkilatıdır. O milli fili-
alla
rı olan qlobal şəbəkə qurmuş və dövlət və özəl təşkilatlarda korrupsiya hallarını azal-
tmaq üçün şəffaflığı sövq etməyə çalışır. 
 
Beyn
əlxalq  Şəffaflıq  qlobal gündəmdə  anti-korrupsiya məsələsini müdafiə  səylərinə 
gör
ə,anti-korrupsiya məsələsini Dünya Bankı,BMT və Beynəlxalq Valyuta Fondunun si-
yas
ətinin mərkəzi məsələsinə çevirdiyinə görə etibar qazanmişdır. 
 
BŞ, Korrupsiyaya qarşı BMT Konvensiyasının və Korrupsiyanın Qarşısının alınması 
v
ə  Mübarizə  aparılması  üzrə  Afrika Birliyi Konvensiyasının  hazırlanmasında kömək 
etmişdir. O həmçinin İƏİT-in Rüşvətə qarşı Konvensiyasının hazırlanmasında da yaxın-
dan iştirak etmişdir.  
 
“Mülki C
əmiyyət” termini geniş dairəli subyektləri əhatə etdiyindən,onların əsas fun-
ksiyala
rını ortaya çıxartmaq da çətindir.Mülki cəmiyyət çox işlərlə məşğul olur və onun 
rolu ölk
ədən ölkəyə dəyişir.6-cı Fəsil, polis korrupsiyasına qarşı fəaliyyətlərə kömək edən 
dörd 
əsas fəaliyyət sahəsini önə çəkir.  
1.
 
Baca
rıqlar qurulması  və  bilgi paylaşması.  Çox  zaman mülki cəmiyyət 
t
əşkilatları korrupsiyanın önlənməsi və aşkarlanması üçün faydalı olan xüsusi təc-
rüb
əyə və  ya mütəxəssis bacarığına malik olur.Bu səbəbdən,digər kənar izləmə 
orqanla
rı mülki cəmiyyət təşkilatları ilə təcrübə yığmaq,bilgi paylaşmaq və yaxşı 
praktikala
rı  mübadilə  etmək  üçün  əməkdaşlıq  etməyi faydalı  sayır.  Məsə-
l
ən,Altrus beş kontinenti təmsiı edən elmi mərkəzlərin və yaxşı işləyən QHT-lə-
rin ittifa
qıdır (www.altus.com). O təhlükəsizlik və ədalət,mədəniyyətlər arası təd-
qiqat metodla
rı və anti-korrupsiya alətləri haqqında bilikləri yaymaq üçün plat-
forma t
əşkil edir. Altus-un əsas məqsədi dünyanın hər yerində çalışan QHT-lər 
üçün h
ərtərəfli informasiya verərək onların hökümətlərlə daha da səmərəli işlə-
m
əsinə və ədalətsizlik hallarının insan hüquqları əsasında həll olunmasında daha 
geniş rol oynamasına nail olmaqdır
139
. 
Əlavə olaraq,cürbəcür müdafiə təşkilatları 
v
ə elmi institutlar vəsaitlər və təlimatlar hazırlamışdır –məsələn bu Vəsait kimi-
v
ə onlar polis məsuliyyəti və anti-korrupsiya üzrə təcrübə ortaya qoyur
140
.  
224 

---