la
rının şəffaflığının artırılmasına və onlar haqqında hesabat verilməsinin güclənməsinə
hesablan
mışdır.
Münt
əzəm hesabat. Hesabat verilməsi tez-tez baş verməli və geniş olmalıdır.
Agentlik
ən azı ildə bir dəfə,ya da iki ildən bir öz fəaliyyətini və maliyyə duru-
munu
ətaraflı formada açıqlamalıdır. O,həmçinin,indiki zamanda baş verən kom-
munikasya strategiyala
rına qoşulmalıdır,məsələn,website qurmaq və maariflən-
dirm
ə və təlim kursları kimi
134
.
Audit x
əbərləri. İzləmə orqanı öz şəffaflığını audit xəbərlərini açıqlamaq-
la,m
əsələn,illik büdcə və xərcləri açıqlamaqla nümayiş etdirməlidir
135
.
4.7. Mül
ki cəmiyyət təşkilatları və media
Mülki c
əmiyyət,hökümət və ya özəl şirkətlər üçün çalışmayan bütün təşkilatlar,təsisat-
lar v
ə fərdləri özündə cəmləşdirir. Bu tərifə qeyri-hökümət təşkilatları,qeydə alınmış
xeyriyy
ə təşkilatları,akademiya,düşüncə mərkəzləri,icma qrupları,inanc əsaslı təşkilat-
lar,
peşəkar birliklər və sosial hərəkatlar daxildir. Media öz təsisat mandatından asılı ola-
raq, h
əm mülki cəmiyyət subyektinin xüsusi kateqoriyası,həm də özəl şirkət kimi ola bi-
l
ər. Bir çox media müəsisələri gəlir üçün işləyir və bir çoxu ictimaiyyətin faydası üçün
ça
lışır,baxmayaraq ki,adətən bütün media vasitələri hökümətlə münasibətdə özlərinin
əhəmiyyətli nəzarətedici rollarını qeyd edirlər.Həm mülki cəmiyyət,həm də media,baş
ver
ən korrupsiyanın açılmasında və korrupsiyanın qarşısını necə almaq üçün təcrübə qa-
za
nılmasına münbit şərait yaradılmasında köklü rol oynayırlar.
Korrupsiya
nın təbiəti onu aşkarlamağa çətinlik törədir
136
. M
əsələn, rüşvət verənlər ola
bilsin ki,özl
ərinin korrupsiyada iştirak faktlarını açıqlamasınlar, çünki onlar da rüşvət
verdikl
ərinə görə məhkum olunmaqlarından qorxurlar,qanunun əks tədbirlərindən qorxur-
lar v
ə ya məsələn,onlar rüşvət veriblər ki,daha ağır cərimədən,məsələn, həbsdən azad ol-
sunlar v
ə bu sonuc ilə də razıdırlar.Daha sonra,korrupsiyanın gizli təbiəti olduğun-
dan,üçüncü t
ərəfin şahidləri çox azdır.Əgər korrupsiya hadisəsi hesabatsız olursa,o səmə-
r
əli şəkildə həll edilə bilməz. Bu səbəbdən,korrupsiyanı araşdıran və ictimaiyyət üçün
açıqlayan sağlam mülki cəmiyyət təşkilatları və müstəqil media strukturları həyati əhə-
miyy
ət daşıyır. Onların hər ikisi dövlət müəsisələrində sistemli korrupsiyanın ləğv edil-
m
əsində önəmli amillərdir
137
.
4.7.1.
Mül
ki cəmiyyətin rolu
Mülki c
əmiyyət təşkilatları rəsmi dövlət təsisatlarından kənarda ictimaiyyətin resursla-
rını səfərbər edirlər. Bu qruplar daha sonra öz birləşmiş resurslarından möhkəm inandıq-
la
rı məsələlərin müdafiəsi üçün istidadə edirlər,məsələn,polis korrupsiyası ilə məşğul ol-
maq üçün. Güclü mülki c
əmiyyətlər çox sayda adamların üstünlük verdikləri məsələləri
koordinasiya ed
ə bilər və öz mövqelərindən istifadə edib siyasilərə təzyiq edə bilərlər.
Onlar anti-korrupsiya siyas
ətlərini öz üzvlərinin birləşmiş təcrübələrindən istifadə edərək
223
cid
di şəkildə analiz edə bilər və təkmilləşmə və ya dəyişiklik təklif edə bilərlər. Mülki cə-
miyy
ətin başqa üstünlüyü ondadır ki,onlar ictimaiyyətin resurslarını beynəlxalq aləmdə
ölk
ələr boyu təşkil edə bilərlər. Mülki cəmiyyətin beynəlxalq xarakteri odur ki,daxili sosi-
al t
əsisatların zəif olduğu cəmiyyətlərdə xarici mülki cəmiyyət subyektləri daxildəki
qruplara la
zımi islahatları aparmaq üçün dəstək verə bilir
138
.
Nümu
nə 5: Anti-korrupsiya mülki cəmiyyət təşkilatı-Beynəlxalq Şəffaflıq
Beyn
əlxalq Şəffaflıq (Transparency International) 1993-cü ildə yaradılmış və indi kor-
rupsiyaya qar
şı mübarizəyə həsr olunmuş qlobal mülki cəmiyyət təşkilatıdır. O milli fili-
alla
rı olan qlobal şəbəkə qurmuş və dövlət və özəl təşkilatlarda korrupsiya hallarını azal-
tmaq üçün şəffaflığı sövq etməyə çalışır.
Beyn
əlxalq Şəffaflıq qlobal gündəmdə anti-korrupsiya məsələsini müdafiə səylərinə
gör
ə,anti-korrupsiya məsələsini Dünya Bankı,BMT və Beynəlxalq Valyuta Fondunun si-
yas
ətinin mərkəzi məsələsinə çevirdiyinə görə etibar qazanmişdır.
BŞ, Korrupsiyaya qarşı BMT Konvensiyasının və Korrupsiyanın Qarşısının alınması
v
ə Mübarizə aparılması üzrə Afrika Birliyi Konvensiyasının hazırlanmasında kömək
etmişdir. O həmçinin İƏİT-in Rüşvətə qarşı Konvensiyasının hazırlanmasında da yaxın-
dan iştirak etmişdir.
“Mülki C
əmiyyət” termini geniş dairəli subyektləri əhatə etdiyindən,onların əsas fun-
ksiyala
rını ortaya çıxartmaq da çətindir.Mülki cəmiyyət çox işlərlə məşğul olur və onun
rolu ölk
ədən ölkəyə dəyişir.6-cı Fəsil, polis korrupsiyasına qarşı fəaliyyətlərə kömək edən
dörd
əsas fəaliyyət sahəsini önə çəkir.
1.
Baca
rıqlar qurulması və bilgi paylaşması. Çox zaman mülki cəmiyyət
t
əşkilatları korrupsiyanın önlənməsi və aşkarlanması üçün faydalı olan xüsusi təc-
rüb
əyə və ya mütəxəssis bacarığına malik olur.Bu səbəbdən,digər kənar izləmə
orqanla
rı mülki cəmiyyət təşkilatları ilə təcrübə yığmaq,bilgi paylaşmaq və yaxşı
praktikala
rı mübadilə etmək üçün əməkdaşlıq etməyi faydalı sayır. Məsə-
l
ən,Altrus beş kontinenti təmsiı edən elmi mərkəzlərin və yaxşı işləyən QHT-lə-
rin ittifa
qıdır (www.altus.com). O təhlükəsizlik və ədalət,mədəniyyətlər arası təd-
qiqat metodla
rı və anti-korrupsiya alətləri haqqında bilikləri yaymaq üçün plat-
forma t
əşkil edir. Altus-un əsas məqsədi dünyanın hər yerində çalışan QHT-lər
üçün h
ərtərəfli informasiya verərək onların hökümətlərlə daha da səmərəli işlə-
m
əsinə və ədalətsizlik hallarının insan hüquqları əsasında həll olunmasında daha
geniş rol oynamasına nail olmaqdır
139
.
Əlavə olaraq,cürbəcür müdafiə təşkilatları
v
ə elmi institutlar vəsaitlər və təlimatlar hazırlamışdır –məsələn bu Vəsait kimi-
v
ə onlar polis məsuliyyəti və anti-korrupsiya üzrə təcrübə ortaya qoyur
140
.
224
Dostları ilə paylaş: |