Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
125 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Gustave’a Doré Dzieje Świętej Rusi, czyli o francuskim obrazie Rosji w czasie wojny krymskiej który podjąłby się gruntownej reformy społecznej 45 . Drugie powstanie liońskie i barykady w Paryżu w 1834 roku są natomiast wyrazem splątania się walki klasowej robotników z demokratyczno-republikańską akcją poli- tyczną. Hasła polityczne, zwłaszcza te radykalno-republikańskie, przenik- nęły do świadomości proletariatu, zaś inteligencko-drobnomieszczańskie stowarzyszenia republikanów zaczęły się interesować kwestią społeczną 46 . Zdaniem Martina Malii, monarchię lipcową obalił nacisk klasy średniej na reformę wyborczą w połączeniu z ludowym republikanizmem, przybiera- jącym odcień socjalistyczny 47 , zaś zwycięstwo wyborcze Ludwika Napole- ona było efektem politycznego zbiegu okoliczności w połączeniu z magią imienia 48 . Ów polityczny zbieg okoliczności wynikał, według Malii, z różnic i starć pomiędzy „proletariackim” Paryżem a konserwatywną, w większo- ści chłopską Francją. To, czego pragnęła większość Francuzów pod koniec 1848 roku, to porządek i położenie kresu „czerwonemu” zagrożeniu płyną- cemu z wrzącego Paryża 49 . Podobny stosunek do analizowanych wydarzeń w stolicy Francji miał Mikołaj I – cesarz starej daty, legitymista z przekonań – jak określiła cara Rosji Wiktoria Śliwowska 50 . Jego polityka była uwarunkowana obawami przed rosnącymi w Europie ruchami rewolucyjnymi. „Hybrydę rewolucji” uważał za największe niebezpieczeństwo 51 . Dlatego też obawiał się kontak- tów rosyjskich poddanych ze światem zachodnim, widząc w nim zagrożenie dla systemu autokratycznego. Mikołaj I w ogóle miał krytyczny stosunek wobec Zachodu, idee liberalne przyprawiały go o ból głowy 52 . To on w Rosji posiadał pełnię władzy politycznej, a rząd przez niego kierowany stanowił jedynie organ wykonujący polecenia. Jakikolwiek system kontroli władzy nie mógł mieć miejsca. Oczywiście w żaden sposób nie można też było otwar- cie krytykować władzy; wolność prasy, o którą tak walczyli Francuzi, była dla Rosjan tylko marzeniem. Nad piśmiennictwem i produkcją wydawniczą, liczbą czasopism i gazet oraz ich reglamentacją czuwał Główny Urząd Cen- zury. Na liście niebezpiecznych wrogów car umieścił przybyszów z Europy Zachodniej, studentów, intelektualiśtów, katolików i unitów 53 . 45 J. Baszkiewicz, Historia Francji, Warszawa 2004, s. 436. 46 Ibidem, s. 437. 47 M. Malia, Lokomotywy historii, s. 242. 48 Ibidem, s. 244. 49 Ibidem. 50 W. Śliwowska, Rosja-Europa. Od końca XVIII w. do lat osiemdziesiątych XIX w., [w:] Dziesięć wieków Europy. Studia z dziejów kontynentu, red. J. Żarnowski, Warszawa 1983, s. 336. 51 Ibidem. 52 A. Chwalba, Historia powszechna wiek XIX, Warszawa 2008, s. 334. 53 W. Śliwowska, Rosja-Europa, s. 335. Wątek ten porusza również Doré, co pozwala wnioskować o jego zna- jomości pism de Custina. 126 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Agata Stolarz W czasie gdy Mikołaj I autokratycznie sprawował władzę w Rosji, we Francji – jak stwierdził Tocqueville – coraz silniej dmuchał wiatr rewolu- cji. Cele, które towarzyszyły rewolucjonistom, były stosunkowo szerokie: od uzyskania praw wyborczych po ustanowienie socjalistycznej republiki. Jakkolwiek poszczególne stanowiska różniły się od siebie w wielu aspektach, to łączyło je jedno, mianowicie wspólny wróg – Święte Przymierze, ciągle trwające na straży porządku ustalonego w trakcie obrad kongresu wiedeń- skiego, którego najbardziej zagorzałym obrońcą był car Rosji. W tymże konflikcie Martin Malia widział właśnie podstawę negatywnego stosun- ku Francuzów do Mikołajewskiej Rosji 54 , który objawił się między innymi w Dziejach Świętej Rusi Gustave’a Doré. Francja końca lat 40. i początku 50. zmagała się z tendencjami liberalnymi i socjalistycznymi, stojącymi wówczas w sprzeczności z ładem pokongresowej Europy, którego głównym obrońcą był Mikołaj I – car Rosji. Tym samym Rosja odzwierciedlała wszystko to, do czego Francuzi czuli niechęć i odrazę, a więc despotyczną władzę, znie- wolenie czy też ucisk. Jednocześnie ta sama Rosja wzbudzała strach swoją siłą, uchodziła przecież za pierwszą potęgę lądową. Na początku lat 50. XIX stulecia była jednym z dwóch państw, które w swej nazwie posiadało słowo „imperium”. Rosja należała do najbardziej aktywnych i zaborczych krajów, znakomicie umiała wykorzystywać kolejne podboje. Imperialnym planom Mikołaja I przeciwna była Francja, która miała swoje interesy na Bliskim Wschodzie: w Turcji, Egipcie, Syrii i Libanie. Negatywny obraz Rosji panujący w okresie, który umownie można ogra- niczyć datami rozpoczęcia obrad kongresu wiedeńskiego i wybuchem woj- ny krymskiej, był konstrukcją wielokrotnie złożoną. Ówczesna Francja była państwem, w którym stosunkowo często odżywały rewolucyjne nastroje, państwem z silną opozycją rządową oraz rozwiniętą świadomością poli- tyczną obywateli, zwłaszcza stolicy. Z Francją związane było widmo strachu krążące nad Europą: widmo rewolucji. Gdy Francja kichnie, Europa dostaje kataru, powiedział Metternich. Tym katarem były właśnie wszelkie ruchy narodowowyzwoleńcze, społeczne czy też później socjalistyczne. Wszyst- kie one zagrażały porządkowi, którego tak usilnie strzegła Rosja. Imperium carów obce były wszelkie liberalne tendencje bliskie Francji. Dodatkowym czynnikiem był konflikt interesów w polityce zewnętrznej pomiędzy tymi dwoma państwami. Dużym uproszczeniem byłoby stwierdzenie, iż ne- gatywnie nacechowany obraz Rosji był wynikiem różnic pomiędzy tymi dwoma państwami, choć istotnie miały one na to pewien wpływ. Sposób postrzegania Rosji w owym czasie, idąc za Martinem Malią, był m.in. kwe- stią różnorodności celów politycznych, jakie stawiali sobie obywatele Fran- cji i car Rosji. 54 M. Malia, Russia under Western Eyes, s. 147. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|