Psixologiyaliq konfliktologiya uzb
Yüklə 211,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.3.Guruhiy konfliktlarning asosiy ko`rinishlari
- Nazorat savollari
- Mavzuni chuqur o`rganish uchun manbalar
15
Katta guruhlar kishilarning shunday birlashmalariki, undagi odamlar soni ko`pchilikni tashkil etib, ma`lum sinfiy, ilmiy, irqiy, professional belgilar ularning shu guruhga mansubligini ta`minlaydi. Katta guruhlarni tashkil etuvchilar ko`p sonli bo`lganligi va ular xulq-atvorini belgilovchi mexanizmlarning o`ziga xosligi tufayli bo`lsa kerak, olimlar ko`pincha kichik guruhlarda ish olib borishni afzal ko`radilar. Lekin katta kishilar uyushmasining psixologiyasini bilish juda katta tarbiyaviy va siyosiy – mafkuraviy ahamiyatga ega. Bu sohadagi tadqiqotlarning kamligi bir tomondan, aytib o`tilganidek ko`pchilikni qamrab olishda qiyinchiliklar bo`lsa, ikkinchi tomondan, katta guruhlar psixologiyasini o`rganishga qaratilgan metodik ishlar zahirasining kamligidir. Psixologiyada katta guruhlar ichida etnik guruhlar psixologiyasi, ya`ni etnopsixologiya bo`yicha ko`proq tadqiqotlar o`tkazildi. Ayniqsa, hozirgi davrda har bir jumhuriyatlar alohida, mustaqil davlat mavqen olgan, lekin boshqa tomondan qaraganda, hamdo`stlik mamlakatlari ittifoqi sharoitida millat o`rtasida muttasil aloqalar mavjudligidan kelib chiqib, milliy psixologiya masalalari kun tartibida avvalgidan ham muhim masala sifatida quyilmoqda. Kichik guruhlar muammosi psixologiyada eng yaxshi ishlangan va ko`plab ilmiy tadqiqotlar o`tkazilgan ob`ektlardandir. Bu muammoni tadqiq etishda olimlar o`z oldiga shunday masalani qo`yganlar, ya`ni, individ yakka holda yaxshi ishlaydimi yoki guruhda yaxshiroq samara beradimi, boshqa odamlarning yonida bo`lishi uning faoliyatiga qanday ta`sir ko`rsatadi. Shuni ta`kidlash lozimki,bunday sharoitlarda individlarning o`zaro hamkorligi emas, balki ularning bir vaqtda bir erda birga bulganligi faktining ta`siri o`rganiladi. Olingan ma`lumotlar shuni ko`rsatdiki, boshqalar bilan hamkorlikda bo`lgan individ faoliyatining tezligi oshadi. Lekin harakatlar sifati ancha pasayishi aniqlandi. Bu psixologik hodisa psixologiyada ijimoy fastsilitatsiya nomini oldi. Uning mohyati shundan iborat ediki, individning faoliyat mahsllariga uning yonida bo`lgan boshqa individlarning bevosita ta`siri bo`lib, bu ta`sir avvalo sensor kuchayishlar hamda ish harakatlarning, fikrlashlarning tezligida namoyon bo`ladi. Lekin ayrim eksperimentlarda teskari effekt ham kuzatildi, ya`ni boshqalar ta`sirida individ reaktsiyalaridagi tormozlanish faoliyatining susayishi holatlari, bu narsa fanda ingibitsiya deb ataladi. 5.3.Guruhiy konfliktlarning asosiy ko`rinishlari Kichik guruhlarga xos qonuniyatlar quyidagicha: Birinchidan, kichik guruhlarning hajmi uni tashkil etuvchi shaxslar soni xususida shunday fikrga kelindiki, kichik guruh “diada” ikki kishidan tortib to maktab sharoitida 30-40 kishigacha deb qabul qilindi. Ikki kishilik guruh deyilganda avvalo oila, yangii shakklangan oila ko`proq nazarda tutiladi. Lekin samarali o`zaro ta`sir nazarda tutilganda 7- 2 kishi kuzlanadi. 16
Bunday guruh turli ijimoiy psixologik tadqiqotlar uchun ham sotsial psixologik treninglar o`tkazish uchun ham qulay hisoblanadi. Ikkinchidan, guruhning o`lchami qanchalik katta bo`lsa uning alohida olingan shaxslar uchun qadrsizlanib borish havfi kuchayadi. Ya`ni shaxsning ko`pchilikdan iborat guruhdan o`zini tortish va uning normalarini bo`zishga moyilligi ortib boradi. Uchinchidan, guruhninghajmi kichiklashib borgan sari shaxslararo o`zaro munosabatlar taranglashib boradi. Chunki shaxslarning bir-birlari oldida mas`uliyatlarining oshishi va yaqindan bilishlari ularning o`rtasidagi aloqalarda doio aniqlik bo`lishini talab qiladi. Munosabatlardagi har qanday disbalanslar, ya`ni nomutanosibliklar ochiq holdagi ziddiyatlarnikeltirib chiqaradi. To`rtinchidan, agar guruh a`zolarining soni toq bo`lsa ular o`rtasidagi o`zaro munosabatlar juft bo`lgan holdagidan ancha yaxshi bo`ladi. Shundan bo`lsa kerak, boshqaruv psixologiyasida odamlarni biror nimaga saylashda va umuman rasmiy tanlovlarda guruhdagi odamlar soni toq qilib olinadi. Beshinchidan, shaxsning guruh taz`iqiga berilishi va bo`ysinishi ham guruh a`zolarining soniga bog`liq. Guruh soni 4-5 kishi bo`lgunga qadar uning ta`siri kuchayib boradi. Lekin undan ortib ketgach, ta`sirchanlik kamayib boradi.
1.
Guruhiy konfliktlar haqida aytib Bering. 2.
Guruhiy konfliktning yuzaga kelish mexanizmlari qanday? 3.
Guruhiy konfliktlarning asosiy ko`rinishlari haqida. 4.
«Shaxs-guruh» konflikti qanday kechadi? 5.
«Guruh-guruh» konflikti qanday kechadi? Mavzuni chuqur o`rganish uchun manbalar
1. Antsupov A. Ya., Shipilov A. I. Konfliktologiya: Uchebnik dlya vuzov. - M.: YuNITI, 1999. - Razd. I, III. 2. Zdravomislov A. G. Sotsiologiya konflikta.M.: Aspekt Progress, 1996. - Gl. I, II, III. 3. Konfliktologiya / Pod red. A. S. Karmina. — SPb.: Lan`, 1999. — Gl.1.
17
6-ma`ruza
Reja: 1 .Konfliktning oldini olish usullari va profilaktik faoliyat 2. Shaxsiy konfliktlar muommasi 3.Hozirgi zamon menejmenti Tayanch tushunchalar: Konfliktning oldini olish usullari, profilaktik faoliyat, shaxsiy konfliktlar muommasi, hozirgi zamon menejmentida konfliktlar muammosi.
Konfliktning oldini olishda boshqaruvchining faoliyati muhim rol o`ynaydi, u har doim paydo bo`lgan konfliktlarning echimini izlashga tushadi. Albatta bularning ko`pchiligi o`z vaqtida kelishmovchiliklarning oldini olishga qodir. Aynan boshqarish madaniyati ham anna shunda, ya`ni konfliktlarni oldindan ko`ra bilish, ularni paydo bo`lmasdan oldin yo`q qilish. Konfliktlarga munosabat. Konfliktlarga boshqaruvchining munosabati birdek bo`lishi mumkin bo`lmasligi kerak. Konfliktsiz echimini topib bo`lmaydigan masalarga duch kelganda boshqaruvchi qochib qolmasligi kerak. Ijtimoiy ta`sirlarning shaxs tomonidan anglanishi. Ijtimoiy normalar, sanktsiyalar, rollar ijtimoiy mexanizmlar sifatida shaxs xulq-atvorini ma`lum ma`noda boshqarib, muvofiqlashtirib turishga yordam beradi. Lekin insonning komilligi, uning ahloq – ijtimoiy normalar doirasidagi maqbul harakati uning o`ziga ham bog`liqdir. Odamning o`z – o`zini anglashi, bilishi va o`z ustida ishlashi avvalo uning diqqati, ongi bevosita o`ziga, o`z ichki imkoniyatlari, qobiliyatlari, hissiy kechinmalariga qaratilishini taqozo etadi. Ya`ni, ijtimoiy xulq – shaxs tomonidan uni o`rab turgan odamlar, ularning xulq – atvorlari e`tibor berishdan tashqari, o`zining shaxsiy harakatlari va ularning oqibatlarini muntazam tarzda tahlil qilib borish orqali, rollarni muvofiqlashtirishni ham taqozo etadi. Shaxsning o`zi, o`z xulq – atvori xususiyatlari, jamiyatdagi mavqeini tasavvur qilishidan hosil bo`lgan obraz – “Men” – obrazi deb atalib, uning qanchalik adekvatligi va reallikka yaqinligi shaxs barkamolligining mezonlaridan hisoblanadi. “Men” – obrazining ijtimoiy psixologik ahamiyati shundaki, u shaxs tarbiyasining va tarbiyalanganligining muhim omillaridan hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan olib qaralganda, tarbiya shaxsning o`zi va o`z sifatlari to`g`risidagi tasavvurlarining shakllanishi jarayonidir, deb ta`rif berish mumkin. Demak, har bir inson o`zini, o`zligini qanchalik aniq va to`g`ri bilsa, tasavvur qilolsa,uning jamiyat normalariga zidharakat qilish ehtimoli ham shunchalik kam buladi, ya`ni u tarbiyalangan bo`ladi. Yüklə 211,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|