Qadin indd
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinci fəsil. Peyğəmbərin zamanında müsəlman qadınların...
- Birinci görüş
- İkinci görüş
- Üçüncü görüş
- Dördüncü görüş.
Birinci fəsil. Peyğəmbərin zamanında müsəlman qadınların... 285
Keçmiş əsrlərdə bəzi alimlərimiz qadınların sosial fəaliy- yətinin caiz olduğunu təsdiqləməklə yanaşı, onların kişilərdən təcrid edilməsi fikrinə üstünlük vermişlər. Bununla da onlar Peyğəmbərin yoluna əks getmişlər. Peyğəmbərin (Ona Allahın xe- yir-duası və salamı olsun!) etdiyi başqalarının etdiyindən daha xoş- dur. Xüsusi vəziyyətlər istisna olmaqla Peyğəmbəri nümunə götürmək tərifəlayiq hərəkətdir. “Ən yaxşı yol Məhəmmədin yoludur!” – deyən də Həzrəti Peyğəmbərin özüdür. Amma fiqh üsulu alimləri Peyğəmbərin əməllərinə münasibətdə fərqli mövqelərdən çıxış etmişlər. İmam Şövkani demişdir: “Əgər bunda (Peyğəmbərin əməllərində Allaha) yaxınlaşmaq məqsədi məlum deyilsə, (üləma bu məsələdə) fikir ayrılığına düşmüşdür. Bizə görə, (həmin fərqli görüşlər) bunlardır:
“Nümunə götürmək o deməkdir ki, başqasının etdiyini for- ma və necəlik baxımından eynilə edirik. Hətt a Peyğəmbər
bir şeyi könüllü etmişsə və biz də həmin şeyi vacib bilib ediriksə, – bu, hələ Peyğəmbəri nümunə götürməyimiz demək deyildir. Peyğəmbərin etdiyi şey bizim üçün o halda vacib sayılır ki, onun vacibliyinə dair əlavə dəlillər mövcuddur. Vaciblik dəlili olmadan biz Peyğəmbərin etdiklərini təkrarlayarıqsa, bu, onu nümunə götürmək qaydası ilə ziddiyyət təşkil edir”. İkinci görüş. Peyğəmbəri nümunə götürmək məndubdur 1 . “Deyirəm: “Bu doğru görüşdür. Çünki iş görən şəxs Peyğəm- 1 Məndub – edilməsini Allahın və ya peyğəmbərinin qəti şəkildə tələb etmədiyi şeydir. Edənə savab yazılar, etməyənə də cəza düşməz – tər- İkinci kitab. Müsəlman qadının sosial həyatda iştirakı 286
bərdir (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) . Peyğəmbərin etdiyi şey- lərdə Allaha yaxınlaşmaq məqsədi tam aydınlığı ilə bilinməsə də, etdiklərinin “məndub” olmağı üçün Allaha yaxınlaşmaq məqsədi şərtdir. Allaha yaxınlaşmaq üçün edilən əməllərin ən az dərəcəsi “məndubluq”dur. Bu əməllərin daha çox dərəcədə “məndub” olduğuna dair dəlil yoxdursa, ən azından, onların “məndub” olduğunu təsdiqləmək vacibdir. Habelə bu halda onların “mübah” 1 olduğunu demək “caiz” 2 deyildir. Çünki bir şeyin mübahlığı o deməkdir ki, şəriət hökmündən qabaq onu həm etmək, həm də etməmək seçimi mövcud olmuşdur. Çünki mübahlıq üzərində təkid etmək – Peyğəmbərin
etdiklərinə etinasız yanaşmaqdır. Belə yanaşma “təfrit” (etinasızlıq, laqeydlik) deməkdir. Eləcə də onun bütün etdiklərinin vacib saymaq ifratdır. Həqiqət isə ifratla “təfrit”in arasıdır”.
Bu görüşü əd-Dəbusi özünün “ət-Təqvim” kitabında Əbubəkr ər-Razidən nəql edərək demişdir: “Bu görüş səhihdir”. Cüveyni “əl-Bürhan” kitabında bu görüşü seçmişdir. Hənbəlilər də bu görüşə üstünlük vermişlər. Bu fikri yuxarıda qeyd etdiklərimizlə inkar etmək mümkündür. Dördüncü görüş. Dəlil tapılmadıqca “ayaq saxlamaq” la- zımdır. “Bu, ona görədir ki, (Peyğəmbərin Allaha yaxınlaş- maq məqsədilə edib-etmədiyi məlum olmayan əməllərində)
1 Mübah – edilib-edilməməyi öhdəçi şəxsin ixtiyarına buraxılan şeydir. Haramlılığı barədə heç bir dəlilin olmadığı şeylər də mübahdır – tərcü- məçinin qeydi. 2 Din baxımından icazəli. Birinci fəsil. Peyğəmbərin zamanında müsəlman qadınların... 287
vaciblik, məndubluq və mübahlıq, hətt a müstəsnalıq ehtimalı olduğundan “ayaq saxlamaq”, heç bir hökm bildirməmək la- zımdır. (Amma) biz bu cür əməllərdə mübahlığın olmadığı- nı yuxarıda dediklərimizlə bildirdik. Müstəsna (ancaq özünə xas şəkildə) davranmağı da qəbul etmirik, çünki onun bütün əməllərində şəriətqoyma vardır. Amma buna dəlalət edən ayrı- ca dəlillər varsa, bu – başqa məsələ. Deməli, bu vəziyyətlərdə “ayaq saxlamağ”a ehtiyac yoxdur” 1 .
(Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) Allaha yaxınlaşmaq məqsədilə edib-etmədiyi məlum olmayan əməllərinə riayətin “məndub” sayılmağını aşağıdakı ayə ilə əsas- landırmışdır: “Sizin üçün Allahın rəsulunda gözəl nümunə vardır”. Şövkani yazırdı: “Əgər Allaha yaxınlaşmaq məqsədilə edib-etmədiyi məlum olmayan əməllərdə Peyğəmbəri (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) nümunə götürmək vacib olsaydı, (Allah Təala ayədə) “ləkum” əvəzinə “aleykum” buyurardı. “Ləkum” deməsi vacibliyə dəlalət etmir. (Ayədəki) “nümunə vardır” sözü “bir işi etməyi onu etməməkdən üstün tutmaq” deməkdir. Elə isə söhbət mübah- lıqdan getmir” 2 .
Peyğəmbərin (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) sünnəsidir. Amma sual yaranır: “Görəsən, bu sünnə qətilik, yoxsa zənn ifadə edir?” Fikrimizcə, bu məsələ haqda bizə çatmış dini mətnlər (hədislər 1 əş-Şövkani. İrşad əl-fəhul, səh. 37-38. 2 Yenə orada. Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|